با کالیمباساز بومی آفریقایی آشنا شویم

با کالیمباساز بومی آفریقایی آشنا شویم

آفریقا زیستگاه و زادگاه سازهای بومی و محلی بسیاری است که امروزه برخی از آن‌ها برای مردمان سایر نقاط جهان نیز شناخته شده‌اندکالیمبا بیشتر در شمال شرق آفریقا دیده می‌شود. زیست‌گاه اصلی این ساز کشورهای کنگو و زیمبابوه است. در ادامه این مطلب در مجله پیانو باربد قصد داریم شما را با رنگ صدا، با کالیمباساز بومی آفریقایی آشنا شویم آشنا کنیم.

یک ویدیو، شامل آموزش ساز کالیمبا، سطح پایه، نیز در انتهای با کالیمباساز بومی آفریقایی آشنا شویم مطلب برای آشنایی بیشتر شما با این ساز دوست‌داشتنی قرار دارد.
موسیقی فلکلور یا موسیقی بومی یا موسیقی محلی مناطق مختلف دنیا با سازهایی بومی، زائیده ذوق و قریحه مردمان آن منطقه، نواخته می‌شود.

به همین خاطر، مدل‌های مختلفی از کالیمبا در سراسر آفریقا یافت می‌شود که متناسب با شرایط مردم هر منطقه، با تنوع در شیوه ساخت و تنوع اسم همراه هستند. برای مثال در زیمباوه به آن کانوکوبلا می‌گویند و بین ۷ تا ۱۲ کلید دارد. همان‌طور که روال کار موسیقی بومی یا فلکلور است، این ساز هم در مراسم آئینی نواخته می‌شود.

این ساز در برخی کشورهای انگلیسی زبان، به نام «thumb piano» یا «پیانوی انگشت شصتی» و در جزایر دریای کارائیب، به نام «اِمبی‌یرا» (mbira) و «کالیمبا» معروف است.

در اوایل قرن بیستم یک متخصص اتنوموزیکولوژی (قومیت‌شناسی موسیقی) حین سفر به روستا‌های آفریقا با این ساز آشنا شد. اولین بار این ساز در سال ۱۹۶۰ توسط یک کمپانی اسباب بازی واقع در پرینستون، شهری در ایالت نیوجرسی کشور آمریکا، عرضه شد و رفته رفته همین کالیمبا در جهان شناخته شد.

شنیدن آوای دلنشین کالیمبا، هنگامی که قطعه «ملودی شب» را می‌نوازد، خالی از لطف نیست. قطعه‌ای که برای پیانو نوشته شده است و اپریل یانگ نوازنده زبردست کالیمبا، این قطعه را کاور کرده است.

کالیمبا از خانواده‌ سازهای تیغه‌ای خودصدا (lamellaphones) است. هنگام نواختن این ساز با ارتعاش یک یا چند تیغه صدا تولید می‌شود.

از نمونه‌های دیگر این خانواده از سازها می‌توان به «زنبورک» اشاره کرد.
تیغه‌های ساز روی یک جعبه‌ صوتی چوبی قرار گرفته‌اند و روی جعبه حفره‌هایی برای تشدید صدا ایجاد شده است.

گاهی در ساخت این ساز از نیروی مغناطیس و آهنربا برای تقویت صدا استفاده می‌شود. در این حالت قطعات کوچک آهنربا داخل جعبه صدا نصب می‌شوند.

با کالیمباساز بومی آفریقایی آشنا شویم

وقتی بسته‌بندی کالیمبا را باز می‌کنید، برچسب‌های رنگی (notes stickers) را مشاهده می‌کنید که باید روی تیغه‌ها چسبانده شوند. در ادامه حروف انگلیسی که از هفت نت موسیقی نمایندگی می‌کنند و روی برچسب‌ها نوشته شده‌اند را می‌بینید:
دو C/ ر D/ می E/ فا F/ سل G/ لا A/ سی B

نواختن ساز کالیمبا آسان است.

روی تیغه‌های فلزی ساز که حکم کلاویه‌های پیانو را هنگام نواختن دارند، برای شناسایی نت‌ها، برچسب‌های نت را می‌چسبانند که موجب سهولت و سرعت نواختن می‌شود.

این برچسب‌ها معمولا به عنوان وسایل جانبی در جعبه آکبند ساز موجود است. اندازه حدودی کالیمبا به شرح زیر است: طول آن ۱۸ سانتیمتر، عرض ۱۳ سانتیمتر و ارتفاع آن ۳ سانتیمتر است. کالیمبا، وزنی در حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم دارد.
در جعبه آکبند ساز، چکش کوک کالیمبا هم موجود است.

شاید انیمیشن محبوب والت دیزنی، پری‌دریایی، را به خاطرداشته باشید، برای اینکه بیشتر با صدای کالیمبا آشنا شویم، خوب است که صدای آن را وقتی ترانه معروف «زیر این دریا» در انیمیشن پری دریایی را اجرا می‌کند، بشنویم!

کوک کالیمبا

برای کوک کردن ساز فقط کافی است با چکش مخصوص خود، ضربه‌هایی به بالا یا پایین تیغه‌ها بزنید تا تیغه‌های مورد نظر کمی به جلو یا عقب حرکت کنند.

در واقع طول آن‌ها نسبت به خرک یا پل ساز را با این کار تغییر می‌دهیم. هرچقدر طول تیغه کمتر شود، صدای آن زیرتر و هرچقدر طول آن بیشتر، صدا بم‌تر می‌شود.

برای اینکه بفهمید چه موقع‌ تیغه‌ها در اندازه و جای مناسب قرار دارند و ساز کوک شده است، می‌توانید به راحتی از الکتریک تیونر یا اپلیکیشن کوک روی موبایل‌تان استفاده کرد. تا زمانی که صفحه نمایش تیونر خطا می‌دهد و رنگ نت را قرمز نشان می‌دهد.

از چکش کوک استفاده کنید و تیغه‌ها را جا‌به‌جا کنید، تا اینکه نت مورد نظر را به رنگ سبز نشان دهد. برای ایجاد صداهای بم احتیاج دارید که چکش را به بالای تیغه‌ها بزنید و برای صدای زیر باید چکش را به پایین تیغه‌ها بزنید.

کالیمبا جز سازهای ایدیوفون‌ یا زخمه ای به شمار می رود که ساختاری بسیار استاندارد دارد ، انواع مختلف این ساز توانایی اجرای تعداد مختلفی از نت ها را دارند برای مثال کالیمبا 7 نت یا یک اکتاو ، 12 نت یا یک اکتاو و نیم و 14 نت یا دو اکتاو از پر استفاده ترین انواع کالیمبا هستند .در قسمت زیری این ساز یک محفظه چوبی قرار دارد که مانند دیگر سازهای زخمه ای یا زهی زخمه ای کار پروراندن صدا را بر عهده دارد …همانطور که در تصاویر می بینید تولید صدای این ساز ازتوسط تیغه های فلزی انجام می شود که به دلیل کوتاه و بلندی فرکانس متفاوتی تولید می کنند

این ساز از ساز های قدیمی افریقا است که قدمتی چند هزار ساله دارد و  توسط هیو تریسی موسیقیدان انگلیسی به جهان معرفی شد .ناگفته نماند در زمان های دور به جای تیغه های فلزی از نی بامبو برای تولید صدا استفاده می شد ودر افریقا افسانه های مختلفی در مورد این ساز وجود داشته است .

مارسین-سازه هایی از جنس هنر و تجربه