مجله مارسین, مجله هنر

ساز یوکلِلی چیست؟

ساز یوکلِلی چیست؟


یوکللی‌ یا یوکولیلی سازی از خانواده گیتار است. مدل‌های رایج ساز یوکللی به شکل ۴ سیم ساخته می‌شود. اکثر سیم‌های یوکللی از جنس نایلونی ساخته می‌شوند با این حال مدل‌های دیگری هم از جنس روده گوسفند وجود دارد.

تاریخچه یوکللی به قرن ۱۹ میلادی و جزیره هاوایی بر می‌گردد. زمانی که مهاجرین پرتغالی ساز ماشتی(ساز کوچکی شبیه گیتار) را با خودشان به هاوایی آوردند. یوکللی از روی ساز ماشتی ساخته شد و بعد از آن در قرن ۲۰ کم‌کم در آمریکا و سپس در کل جهان شناخته شد.

ظاهر یوکللی شبیه به یک گیتار کوچک شده است است. اما یوکللی در چند مدل اصلی سوپرانو، کنسرت، تنور و باریتون ساخته می‌شود. تفاوت این مدل‌ها در سایز یوکللی است که با بزرگ‌تر شدن ساز یوکللی حجم و گرمی صدا هم افزایش پیدا می‌کند. یوکللی سوپرانو کوچک‌ترین و البته محبوب‌ترین مدل یوکللی است.

تاریخچه‌ یوکللی

ساز یوکللی با موسیقی هاوایی شناخته می‌شود، جایی که کلمه‌ی یوکللی به معنای پرش کَک است. احتمالا دلیل انتخاب این کلمه حرکت سریع انگشتان نوازنده ساز یوکللی است که مثل پریدن یک حشره است. افسانه‌های مختلف نام یوکللی را اسم مستعار ادوارد ویلیام پرویس یکی از افسران دیوید کالاکائوآ پادشاه هاوایی می‌دانند که به دلیل جسه‌ی کوچک، حرکت‌های خنده‌دار و مهارت در نوازندگی روی او گذاشته شده بود.

ساز یوکللی در دهه‌ی ۸۰ قرن ۱۹ یعنی سال‌های ۱۸۸۰ توسعه پیدا کرد.

ساخت یوکللی در واقع از سازهای کوچک گیتار مانند پرتغالی مثل ماشتی، کاواکینیو، تیمپل و راخائو الهام گرفته شد. این سازها را مهاجرین پرتغالی که از سرزمین‌های مادیرا و کِیپ وِرد به مردم هاوایی معرفی کردند. به شکل مشخص ۳ مهاجر که شغلشان ساخت کابینت بود به نام‌های منوئل نانز، خوزه دو اسپیریتو سانتو و آگوستو دایا را به عنوان اولین تولید کنندگان یوکللی می‌شناسند. دو هفته پس از پیاده شدن مهاجرین از کشتی مشهور اس‌اس راونسکارگ، روزنامه هاوایی نوشت که «مهاجرینی از سرزمین مادیرای پرتغال اخیرا به اینجا رسیده‌اند و شب‌ها مردم را با کنسرت‌های خیابانی شاد می‌کنند.»

یکی از نکات مهمی که در بررسی تاریخ شکوفایی ساز یوکللی لازم است به آن توجه کرد پشتیبانی پادشاه هاوایی است. کالاکائوآ پادشاه هاوایی یکی از علاقمندان به یوکللی بود و به واسطه‌ی حمایت‌هایی که از این ساز کرد باعث ساز یوکللی جای خود در موسیقی هاوایی باز کند و در گردهمایی‌های سلطنتی به عنوان یکی از سازها برای اجرا قرار گیرد.

یکی از اولین تولید کنندگان یوکللی در هاوایی کمپانی خانوادگی «کاماکا یوکللی» بود که توسط ساموئل کاماکا راه‌اندازی شد.

ساموئل کاماکا ابتدا کار خود را به صورت کارآموز منوئل نانز یکی از مهاجرین پرتغالی هاوایی شروع کرد. سپس در سال ۱۹۱۶ موفق شد اولین فروشگاه خود را در زیرزمین خانه‌اش با نام «یوکللی کاماکا و محصولات گیتار» راه‌اندازی کند. در سال ۱۹۲۷ کاماکا توانست نمونه‌ی جدیدی از یوکللی به نسبت مدل‌های قبلی تولید کند که صدای جا افتاده‌تری داشت.

این یوکللی شبیه به آناناس بود و به سرعت محبوب شد تا جایی که در سال ۱۹۲۸ حق ثبت اختراع یوکللی آناناسی به او داده شد. امروز کمپانی کاماکا یکی از برندهای مشهور تولید یوکللی است و یوکللی‌های این کمپانی را نوازندگان مشهور از جمله جیک شیمابوکورو و جرج هریسون از گروه بیتلز استفاده می‌کنند.

سایزها و مدل‌های مختلف یوکللی

یوکللی در سایزها و مدل‌های مختلفی ساخته می‌شود. مهم‌ترین شاخص تعیین سایز یوکللی طول سیم(فاصله‌ی پل تا شیطانک) و طول کلی ساز(از سردسته تا قسمت پایینی بدنه) است.

تفاوت مهمی که سایز یوکللی ایجاد می‌کند در وزن ساز و حجم و گرمی صدای تولیدی آن است.

 به شکل کلی هرچه ساز یوکللی بزرگ‌تر باشد، ساز سنگین‌تر است و البته حجم و گرمی صدای بیشتر و قیمت بالاتری دارد.

یوکللی ۴ سایز اصلی دارد:

  • یوکللی سوپرانو
  • یوکللی کنسرت
  • یوکللی تنور
  • یوکللی باریتون

علاوه بر این چهار سایز رایج یوکللی، ۳ سایز دیگر پاکت، باس و کنترباس هم وجود دارد که کمتر رایج است.

یوکللی سوپرانو معمولا به عنوان یوکللی استاندارد در هاوایی شناخته می‌شود و بعد از یوکللی پاکت(جیبی) و سوپرانینو، کوچک‌ترین مدل یوکللی است. ساز یوکللی کنسرت در سال ۱۹۲۰ به عنوان نسخه‌ی ارتقا یافته‌ی سوپرانو ساخته شد که کمی بزرگ‌تر از یوکللی سوپرانو است و صدای بلندتر و گرم‌تری دارد.

کمی بعد از کنسرت، مدل یوکللی تنور ساخته شد که حجم و صدای آن از کنسرت هم بیشتر بود. مدل یوکللی باریتون در سال ۱۹۴۰ ساخته شد و یوکللی‌های کنترباس و باس در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ به عنوان مدل‌های جدید این ساز شناخته می‌شود.

خصوصیات هر یک از مدل‌ها و سایزهای یوکللی به ترتیب زیر است:

یوکللی پاکت(جیبی)

اسم‌های دیگر یوکللی پاکت: پیکولو،سوپرانینو، سوپرانیسیمو

اندازه یوکللی پاکت: ۴۱ سانتی‌متر

طول ساز(از سردسته تا پل): ۲۸ سانتی‌متر

تعداد فرت‌های یوکللی پاکت: ۱۰ تا ۱۲ فرت

یوکللی سوپرانو

اسم‌های دیگر یوکللی سوپرانو: استاندراد، یوکللی

اندازه یوکللی سوپرانو: ۵۳ سانتی متر

طول ساز(از سردسته تا پل): ۳۳ سانتی متر

تعداد فرت‌های یوکللی سوپرانو: ۱۲ تا ۱۵ فرت

کوک یوکللی سوپرانو: سل، دو، می، لا

یوکللی کنسرت

اسم‌های دیگر یوکللی کنسرت: آلتو

اندازه یوکللی کنسرت: ۵۸ سانتی متر

طول ساز(از سردسته تا پل): ۳۸ سانتی متر

تعداد فرت‌های یوکللی کنسرت: ۱۵ تا ۱۸ فرت

کوک یوکللی کنسرت: سل، دو، می، لا

یوکللی تنور

اسم‌های دیگر یوکللی تنور: تارو پچ، لیلیئو

اندازه یوکللی تنور: ۶۶ سانتی متر

طول ساز(از سردسته تا پل): ۴۳ سانتی متر

تعداد فرت‌های یوکللی تنور: ۱۷ تا ۱۹ فرت

کوک یوکللی تنور: سل، دو، می، لا

یوکللی باریتون

اسم‌های دیگر یوکللی باریتون: باری، باری یوک، تاروپچ

اندازه یوکللی باریتون: ۷۴ سانتی متر

طول ساز(از سردسته تا پل): ۴۸ سانتی متر

تعداد فرت‌های یوکللی باریتون: ۱۸ تا ۲۱ فرت

کوک یوکللی باریتون: ر، سل، سی، می

یوکللی باس

اسم‌های دیگر یوکللی باس: –

اندازه یوکللی باس: ۷۶ سانتی متر

طول ساز(از سردسته تا پل): ۵۱ سانتی متر

تعداد فرت‌های یوکللی باس: ۱۶ تا ۱۸ فرت

یوکللی کنترباس

اسم‌های دیگر یوکللی کنترباس: یوباس، رامبلر

اندازه یوکللی کنترباس: ۸۱ سانتی متر

طول ساز(از سردسته تا پل): ۵۱ سانتی متر

تعداد فرت‌های یوکللی کنترباس: ۱۶ فرت

نوازندگان مشهور یوکللی

یوکللی نوازان مختلف در سبک‌های متفاوتی در جهان وجود دارند. بعضی از این نوازندگان ساز اصلیشان یوکللی است و از شهرت جهانی برخوردار هستند و بعضی دیگر یوکللی را به عنوانی یکی از سازهای محبوبشان و در کنار ساز اصلی خود می‌نوازند. از جمله معروف‌ترین یوکللی نوازان می‌توان به این نوازندگان اشاره کرد:

ایزرائیل کاماکاویوُله: معرف به «ایز». نوازنده مشهور اهل هاوایی که با کاور آهنگ بر فراز رنگین کمان شهرت جهانی یافت.

کلیف ادواردز: معرف به «یوکولیلی آیک». بسیاری او را پدرخوانده‌ی نوازندگی یوکللی می‌دانند که در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ میلادی شهرت قابل توجهی داشت.

ارکستر یوکللی بریتانیا: یکی از شناخته شده ترین گروه های یوکللی در دنیا که قطعات مختلف با سبک‌های متفاوت را با یوکللی اجرا می‌کنند.

ادی کامائی: یوکللی نواز مشهور، آهنگ‌ساز، خواننده و تولید کننده سینما.

جیک شیمابوکورو: نوازنده مشهوری که با معروف شدن یکی از ویدیوهایش روی یوتیوب شناخته شد.

به این لیست می‌توان نوازندگان مختلف و مشهور دیگری مثل جیمز هیل، روی اسمک، جان کینگ، تاینی تیم، ادی ودر، جرج هریسون و… را اضافه کرد.

برندهای مشهور یوکللی

در ساخت یوکللی از مواد اولیه و روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. نوع چوب و مواد اولیه‌ی استفاده شده در کنار تکنیک ساخت ساز تاثیر بسیار زیادی بر حجم و گرمی صدای یوکللی دارد. برندهای معتبر دنیا معمولا یوکللی‌های خود را در سایزهای مختلف و با جنس و کیفیت مختلف می‌سازند.

مشهورترین برندهای یوکللی به این شرح است:

کالا: کمپانی کالا معروف‌ترین برند تولید یوکللی است که سازهای مختلف با کیفیت بسیار بالا تولید می‌کند.

لونا: یوکللی‌های کمپانی لونا با طرح‌ها و نقوشی روی بدنه ساز تزئین می‌شوند.

ماهالو: ماهالو یکی دیگر از برندهای معروف یوکللی است که در کنار مدل‌های با کیفیت گران، مدل‌های ارزان‌ و با کیفیتی را تولید می‌کند.

فندر: کمپانی قدیمی و مشهور فندر که در تولید گیتار بسیار مشهور است یوکللی‌ الکتریک هم تولید می‌کند.

کوردوبا: کمپانی کوردوبا برندی است که به خاطر گیتارهای با کیفیت مشهور است. یوکللی‌های این کمپانی ظاهری کلاسیک و صدای عالی دارد.

بعضی از دیگر از مشهورترین برندهای یوکللی: لانیکای، کانیلئا، اسکار اشمیت، مارتین، ساوتوت، کاماکا

علاوه بر تلفظ یوکللی ممکن است شما تلفظ های مختلف دیگری مثل یوکوللی، اوکوله له، اوکولیلی، یوکلیلی را هم شنیده باشید. اگرچه بسیاری از این تلفظ ها درست اما از آنجایی که در ایران تلفظ یوکللی رایج است ما در ایران یوکللی از این تلفظ استفاده می‌کنیم.


مارسین-سازه هایی از جنس هنر و تجربه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *