یکی از اصیل ترین و قدیمی ترین نژادهای ایرانی، نژاد آذری است. دیار آذربایجان نیز از قدیم تاکنون، مهد فرهنگ و هنر و زیبایی بوده است. و لباس های آذری از زیباترین و اصیل‌ترین لباس‌های بومی ایرانی به حساب می‌آید.شاید بتوان به نوعی لباس های سنتی را جزء صنایع دستی طبقه بندی کرد چرا که در دوخت آنها از هنرهای متفاوتی استفاده می شود.شما می توانید برای دیدن و خرید صنایع دستی به صفحه مربوطه مراجعه کنید.اما در این مجله لباس های زنانه آذری و انواع آنها همچنین لباس های مردانه ی آذری را باهم بررسی می‌کنیم که ویژگی‌های هنری، تاریخی، قومی و خلاقیت قوم آذری را منعکس می‌کند. پس درادامه با مارسین همراه باشید.
لباس آذری مخصوص کدام شهرهاست؟
می‌توان گفت تمامی شهرهای آذری زبان شامل شهرهای آدربایجان شرقی، آذربایجان غربی، ارومیه، اردبیل و… حتی شهر های دیگر که مردم‌آذری در آنها ساکن هستند، و به اصطلاح مردمشان آذری زبان اند، این لبای های محلی را دارند.
البته با وجود اینکه لباس محلی استان آذربایجان از قرن ها پیش نمادی از فرهنگ و هنر مردمانشان بوده ولی امروزه با گسترش زندگی شهرنشینی استفاده از لباس های محلی در این استان‌ها کمتر شده و فقط در روستاها و عشایر رنگ و بوی لباس‌های محلی وجود دارد و شاید در مراسم ها و آیین ها بتوانیم این لباس‌های زیبا را ببینیم.
لباس اصیل آذربایجانی نشان‌دهندهٔ وضعیت تأهل و سن فردی که آن را برتن کرده است، می‌باشد. و لباس های محلی مخصوص بانوان همه ویژگی های یک پوشش کامل را دارد.
جوان تر ها با رنگ های شاد و شادی بخش، با دور دوزی ها و نقش نگارهای زیبا و همچنین جنسی از ترمه و ابریشم لباسی بر تن می کردند. زنان این خطه کلاهی به نام “برک” بر سر خود قرار می‌دهند . زنان با سن بالاتر غالبا سربندی روی روسری خود می بندند که به آن”یایلیق” می گویند. مردان این سرزمین با پوشیدن کت های بلند و گذاشتن کلاهی پشمی بر سر، در کنار سادگی، اصالت فرهنگ خود را نشان می دهند.بیشتر بخوانید:” همه چیز درباره ترمه “
لباس محلی آذری، زیبا اما کم رونق
لباس های محلی مشخصه و نماد فرهنگ، تاریخ، هویت و شناسنامه هر منطقه است که طی سالیان متمادی در بیشتر نقاط کشور پهناورمان دچار تغییر شده و دیگر کمتر سراغی از لباس های سنتی و قدیمی گرفته می شود. گرچه ‘مهارت دوخت لباس های محلی و سنتی آذربایجان شرقی’ در فهرست میراث ناملموس آثار ملی کشور ثبت شده است، اما لباس محلی و سنتی در شهرهای این استان نیز منسوخ شده و بجز در برخی مراسم ویژه، بعضی روستاها و ایل های عشایر، در جای دیگر نشانی از آن دیده نمی شود. ایلات مشهور آذربایجان شرقی همچون شاهسون و ارسباران و برخی از روستاها از معدود محل هایی است که هنوز زنان از پوشش لباس های محلی استفاده می کنند و تحت تاثیر مد و رسانه قرار نگرفته اند.
برای اطلاع از جدیدترین اخبار مد و استایل از مجله های مد و استایل مارسین دیدن فرمایید.
انواع لباس محلی
سه نوع لباس محلی شامل لباس محلی شهری، روستایی و عشایری وجود دارد که این نوع لباس ها در دوره صفویه و قاجار بیشتر استفاده می شد اما لباس محلی شهری در آذربایجان شرقی در حدود ۵۰ سال گذشته منسوخ شده است .لباس های روستایی هنوز در برخی از روستای های استان مانند دویجان شهرستان مرند رایج است و زنان و مردان آنجا همچنان از لباس محلی استفاده می کنند.
لباس زنانه محلی آذربایجان شرقی
سرپوش، چارقد گل دار، پیشانی بند، پیراهن و روپوش چاک دار از جمله شاخص های لباس محلی زنانه در آذربایجان شرقی است.
فرم و شکل پوشاک زنانه در مناطق عشایری آذربایجان شرقی بیشتر به شیوه قدیم و شامل پیراهن بلند، دامن چین دار بلند و چارقد(روسری بزرگ) می شود.
رنگ های به کار رفته در پوشاک محلی زنان اغلب رنگ هایی با زمینه روشن و گلدار است و نوع پارچه، دوخت، تزئین و نام انواع پوشاک و زیورآلات زنانه در نزد ایلات و عشایر از تنوع چشمگیری برخوردار است.
لباس مردانه محلی آذربایجان شرقی
در خصوص لباس مردانه آذربایجانی باید گفت ‘دوزملی آرغالیخ’ نام لباس مردانه بوده و به معنی لباس چین دار است که در مناطق شهری و روستایی رواج داشت؛ این لباس نیم تنه بوده و از کمر به صورت دامن است .
شلوار مردانه سنتی استان هم در ساق پا تنگ و بالای آن گشاد است، جوارب محلی هم که در تصویر مشاهده میکنید، یکی از اکسسوری های رایج لباس محلی آذربایجان شرقی است .
سرپوس(کلاه) مردان دارای تنوع زیاد بوده و با نام های ‘پاپاخ’، ‘دری بورکی’ ، ‘سرداری’، ‘پهلوی’ و قزاقی که وارداتی بودند، مورد استفاده قرار می گرفتند .
چادر شبی که در منطقه سردرود و بناب و شهر های دامنه کوهستان سهند بافته می شد و لباسی که چوپانان کوهستان سهند بکار می بردند و کت مردانه که تا چند سال پیش استفاده می شد، از جمله پوشاک های منحصر بفرد و ویژه آذربایجان شرقی به شمار می رود . عشایر و روستاهای جنوب سهند همچنان از لباس های محلی استفاده می کنند.
جنس لباس محلی آذربایجان
جنس پارچه های استفاده شده بسته به توان مالی افراد شامل کودری، ململ، چیت، متقال، فاستونی، دریاکنار، اوتماسینار، آیناگولی(پولکی)، شالموز، تافته، مخمل و به تازگی ابریشم می شود.
لباس های محلی آذری شامل چه چیزهایی می‌شود؟
لباس زنان و مردان به سه بخش سرپوش، تن پوش و پاپوش تقسیم می شود.
عرقچین، روسری کلافه ای، شال و چارقد، چالما – شاماخی(سربند)، چپی(روسری)، آلاچارشاب(چادر رنگی)، اوربند(روبند) و چادرا(چادر) متداول ترین سرپوش های زنان روستایی و عشایر آذربایجان شرقی را تشکیل می داده است.
کوینک (پیراهنی بلند با یقه گرد)، دُن (نوعی پیراهن)، تومان (دامن بلند)، شلته یا دیزلیک (دامن کوتاه)، جلیقا(جلیقه)، یل (نوعی کت با پارچه مخمل و ترمه)، خود(کت معمولی)، جان کوینک(شامل تمام البسه کاموایی که روی پیراهن به تن می کنند) و ترکوینکی (زیرپوش) نیز از تن پوش های زنانه به شمار می روند. کارشناس لباس های محلی یادآور می شود: پاپوش های زنانه نیز دارای انواع مختلفی همچون جوراب، گالش(کفش بدون پاشنه)، چاروق، قوندارا(نوعی کفش چرمی)، قیرمیزی باشماق(پاپوشی همچون دمپایی) و تک گون(کفش جشن و عروسی) بوده اند.
لب چین یا دولاما(نوعی چکمه مخصوص چارواردارها)، تک گون، گلاسه باشماخ، چاروق و چوست نیز انواع پاپوش های مردان عشایری و روستایی آذربایجان شرقی تا گذشته های نه چندان دور بودند. استفاده از لباس های محلی و تن پوش مربوط به زمان و مکان و تاریخ جغرافیایی خاصی نیست و در واقع نیاز بشر بوده که تنوع آن مربوط به محیط، منطقه و نوع مذهب می باشد .
دامن در تمام تن پوش ها در تمام دوران بوده و شلوار هم برای زنان و هم برای مردان عمومیت داشته و سربندها و کلاه ها دست دوز بودند .
برخی از روستاهای شهرستان مرند و روستای ‘گل آخور’ شهرستان بستان آباد و دامنه سهند را از جمله مناطقی اعلام کرد که هنوز پوشش لباس های محلی در آنجا وجود دارد و پارچه های الوان و گل های درشت پوشش زنان این مناطق را تشکیل می دهد.
بالا تنه و آستین های گشاد فرم پوشش لباس های بیشتر روستاهای استان است و در کنار آن لباس سنتی به نام ‘ایش پالتاری’ دارند که در زمان کار و پخت نان از روی لباس عادی می پوشند. در نقاط عشایری استان نیز لباس های محلی کماکان رایج است اما با ورود پارچه و لباس های ارزان قیمت لباس های محلی تحت تاثیر قرار گرفته است . به طوری که جوانان عشایر دیگر از لباس های سنتی و محلی خود استفاده نمی کنند .
با اینهمه باید لباس های محلی حفظ شوند و با ثبت مهارت در دوختن لباس های محلی آذربایجان برای حفظ فرهنگ بومی و محلی منطقه نیز تلاش کرد هر چند نمی توان کسی را برای استفاده از این لباس ها ملزم کرد.
ارزش لباس های محلی در ایران به اندازه ای است که یک سری تمبر چهارتایی از لباس های محلی کشورمان از جمله آذربایجان شرقی در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی منتشر شده است.