میناکاری چیست؟ و آشنایی با تاریخچه آن

شیوه های میناکاری

میناکاری می تواند به شیوه‌های گوناگون انجام پذیرد. متداول ترین روش های میناکاری عبارتند از:  

• مینای خانه بندی
• مینای نقاشی
• مینای مرصع
• مینای برجسته
• مینای پنجره ای (مشبک)

مینای خانه بندی ( حجره بندی)

مينای خانه‌بندی روشی از صنایع دستی میناکاری است، که در آن ابتدا زمينه طرح مورد نظر بايد توسط ميناي شفاف پوشانده شود و بعد طرح مورد نظر توسط مفتول‌های فلزی (مسي، نقره‌اي يا طلايی) ساخته شده و بر روی این زمينه قرار می گيرد. . بعد از قرار دادن مفتول‌ها و تشکيل طرح مورد نظر دوباره کار به کوره فرستاده مي‌شود تا مفتول‌ها در لعاب شفاف زيرين ثابت گردد. سپس هر يک از خانه‌های موجود در طرح توسط مينای رنگی مورد نظر پر می شود و به ترتيب از بالاترين درجه پخت در کوره قرار داده و پخته می شود.

مینای نقاشی

یکی از شیوه های زیبای میناکاری ، مینای نقاشی می باشد. در مینای نقاشی ، زمینه ورق مس را از مینای سفید و غلیظ می پوشانند ، در کوره پخته و روی آن را با رنگ های مینایی نقاشی می کنند.بطور کلی مراحل تولید یک محصول مینای نقاشی به صورت زیر می باشد:

1. تهیه زیرساخت برای میناکاری که معمولا از جنس مس است.
2. لعاب کاری اول با رنگ های مینایی در درجه حرارتی حدود 750 سانتیگراد به مدت 3 تا 5 دقیقه
3. لعاب کاری دوم با رنگ کاری مینایی در درجه حرارتی حدود 750 سانتیگراد و به مدت 3 تا 5 دقیقه
4. لعاب کاری سوم با رنگ های مینایی در درجه حرارتی حدود 750 درجه سانتیگراد و به مدت 3 تا 5 دقیقه
5. زیر رنگ و پیاده کردن طرح
6. رنگ آمیزی
7. قلم گیری و پرداخت و پخت در کوره در درجه حرارتی حدود 500 درجه سانتیگراد و به مدت 3 تا 5 دقیقه
8. طلاکاری یا تذهیب کاری (در صورت لزوم) در درجه حرارتی حدود 200 درجه سانتیگراد و به مدت 3 تا 5 دقیقه

مینای مرصع

مینای مرصع، هنری ظریف و چشم‌نواز است که تلفیقی از میناکاری و مرصع‌کاری می‌باشد. در این هنر، علاوه بر نقاشی با لعاب‌های رنگی، از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی نیز برای تزیین ظروف و اشیاء استفاده می‌شود. مینای مرصع قدمت دیرینه‌ای دارد و به دوران ساسانیان باز می‌گردد. این هنر ظریف و زمان‌بر، به عنوان یکی از نفیس‌ترین صنایع دستی ایران شناخته می‌شود و ارزش ظروف و اشیاء مینای مرصع به نوع و کیفیت سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی به کار رفته در آن بستگی دارد.

در مینای مرصع امروزی، دانه های مشابه یاقوت با لعاب و آب به ظرف می چسبد. بهتر است جاهایی که قرار است دانه های یاقوت چسیبده شود لعاب کاری نشود و مستقیم بر روی مس باشد تا دانه های بهتر در آنجا جای بگیرند.

مینای برجسته

در مینای برجسته، علاوه بر استفاده از لعاب‌های ضخیم برای ایجاد برجستگی، از تکنیک قلم زنی نیز برای برجسته‌تر کردن طرح‌ها و ایجاد ظرافت بیشتر استفاده می‌شود. استاد قلمزن با استفاده از قلم‌های مخصوص، نقوش و طرح‌ها را روی فلز حکاکی می‌کند و سپس با استفاده از لعاب‌های رنگی، آن‌ها را برجسته و رنگی می‌کند.

اما به طور کلی ایجاد برجستگی  و قلم زنی در مینای برجسته با قلم زنی عادی متفاوت است. بدین صورت که استاد قلم زن برای میناکاری نباید برجستگی روی ظروف را با شیب تند بسازد، بلکه در ظرو ف برجسته میناکاری با شیب ها ملایم باشند.

هنر میناکاری برجسته را هنرمندان و استادان اصفهانی ابداع کردند و در حال حاظر بیشترین رونق را در این شهر دارد.

مینای مشبک

مینای پنجره ای، نوعی از هنر میناکاری است که در آن، ظرافت و زیبایی میناکاری با شفافیت و درخشش شیشه ترکیب می‌شود. در این هنر، نقوش و طرح‌ها با استفاده از مفتول‌های فلزی روی فلز پایه ایجاد می‌شوند و سپس فضای بین مفتول‌ها با لعاب‌های رنگی شفاف پر می‌شود.

مینای پنجره ای یا مشبک بیشتر بر روی فلز نقره و طلا انجام می شود و با آن گوشواره و گردنبندهای زیبا می سازند.

برای میناکاری از چه رنگی استفاده می شود؟

لعاب میناکاری چیست؟

لعاب میناکاری، ماده‌ای شیشه‌ای و رنگی است که روی فلز (معمولاً مس) اعمال می‌شود و پس از پخت در کوره، به رنگ‌های مختلف و درخشان تبدیل می‌شود. لعاب میناکاری از ترکیب مواد مختلفی مانند سیلیس، سرب، قلیاها و رنگدانه‌ها تشکیل شده است. لعاب مینا علاوه بر جنبه زیبایی برای نفوذ ناپذیری ظرف مینا در برابر انواع رطوبت و گرد و خاک استفاده می شود.

وظایف لعاب میناکاری:

• ایجاد زیبایی: لعاب میناکاری به ظروف و اشیاء فلزی، زیبایی و درخشش خاصی می‌بخشد.
• محافظت از فلز: لعاب میناکاری با ایجاد یک لایه محافظ روی فلز، از آن در برابر خوردگی و زنگ زدگی محافظت می‌کند.
• ایجاد تنوع: لعاب میناکاری در رنگ‌های مختلف تولید می‌شود و امکان خلق طرح‌ها و نگاره‌های متنوع را فراهم می‌کند.

انواع لعاب میناکاری:

• لعاب مات: این نوع لعاب، سطحی صاف و مات دارد و نور را به طور کامل بازتاب نمی‌دهد.
• لعاب شفاف: این نوع لعاب، سطحی براق و شفاف دارد و نور را از خود عبور می‌دهد.
• لعاب اپالین: این نوع لعاب، سطحی نیمه‌شفاف و شبیه به اوپال دارد.

مراحل لعاب‌کاری:

1. آماده سازی فلز: فلز مورد نظر (معمولاً مس) به دقت صاف و صیقلی می‌شود.
2. لعاب کاری: لعاب به صورت مایع یا پودر روی فلز اعمال می‌شود.
3. پخت: ظروف لعاب‌کاری شده در کوره با دمای بالا پخته می‌شوند.

نکاتی جالب در مورد لعاب میناکاری:

• لعاب میناکاری در دمای حدود 750 تا 850 درجه سانتی‌گراد ذوب می‌شود.
• رنگ لعاب میناکاری به نوع و مقدار رنگدانه‌های استفاده شده در آن بستگی دارد.
• لعاب میناکاری به دلیل ضخامت، شکننده است و باید با احتیاط حمل و نقل شود.

لعاب میناکاری، عنصری کلیدی در هنر میناکاری است که به ظروف و اشیاء فلزی، زیبایی، درخشش و تنوع می‌بخشد.

میناکاری روی چه ظرفی انجام می گیرد؟

همانطور که در بالا اشاره شده میناکاری روی ظروف مسی، سفالی، نقره و طلا انجام می شود. که در حال حاضر متداول ترین آنها میناکاری بر روی مس است.تقریبا تمام ظروف میناکاری اصفهان روی مس انجام می شود. تمام محصولات میناکاری در فروشگاه صنایع دستی مارسین که در سایت وجود دارند میناکاری بر روی مس است. اما میناکاری بر روی سفال نیز متداول است و ظروف میناکاری شده سفالی قیمت پایین تری نسبت به ظروف مینای مسی دارند. میناکاری بر روی مس در لالجین همدان از رونق بیشتری برخوردار است.