مجله مارسین, مجله هنر

میناکاری چیست؟ و آشنایی با تاریخچه آن

هنر میناکاری

هنر میناکاری چیست؟

میناکاری یا میناسازی هنری است که در بخش صنایع دستی به سابقه ی 5 هزار ساله می رسد.اگر بخواهیم در جواب سوال میناکاری  چیست یک جمله کوتاه بگوییم، می توان گفت میناکاری نوعی رنگ با پوشش شیشه ای مانند است که با حرارات بالا تثبیت می شود.

تعریف میناکاری:

در لغت، میناکاری به معنی نقاشی و تزیین فلزات با رنگ‌های لعاب‌دار است.

در عمل، نقاشی ظریف و رنگارنگ روی فلز، با لعاب‌های  شفاف و درخشان که در کوره پخته و تثبیت می‌شوند.

امروزه هنر میناکاری بیشتر بر روی مس انجام می‌شود ولی هنرمندان در این زمینه می‌توانند بر روی طلا، نقره، سفال نیز آن را به عمل آورند. طلا تنها فلزی است که به هنگام ذوب شدن مینا اکسید نمی‌شود از این جهت امکان اجرای طرحی همراه با جزئیات و با شباهت هر چه تمامتر بر روی مینا را ایجاد می‌کند در حالی که میناهای مسین و نقره‌ای چنین کیفیتی را ندارند.

مینای کار شده بر روی طلا هنر صابئین (پیروان حضرت یحیی) ساکن شهر اهواز است و به طلای صبّی شهرت دارد. شکل‌گیری مینا نیز از ترکیب اکسیدهای فلزات و چند گونه نمک در مجاورت حرارت بالا (۷۵۰ تا ۸۵۰ درجه سانتی گراد) می‌باشد که رنگ‌ها در طول زمان و بر اساس دما به وجود می‌آیند. امروزه در ایران کانون تولید ظروف میناکاری شهر اصفهان و جواهرات میناکاری شهر اهواز می‌باشد. استادان برجسته‌ای در تولید آثار، مینا مشغول به فعالیت هستند، که در ادامه مقاله به معرفی اساتید میناکاری خواهیم پرداخت. 

پر کاربرترین رنگ در میناکاری، آبی لاجوردی است اما رنگ های دیگری مانند سبز، قرمز، زرد، بنفش و طلائی نیز استفاده می شود. اما ظروف میناکاری اصفهان اغلب پایه ی آبی لاجوردی دارند. البته این بدان معنی نیست که مینای اصفهان فقط به رنگ لاجوردی تولید می شود. برای جذب سلیقه های مختلف در بازار طرح ها و رنگ های مختلفی تولید می شود. مثلا یکی از طرح و رنگ های متفاوت مارسین که نظر خیلی از مشتریان با به خود جلب کرد این نمونه از کاسه و بشقاب میناکاری است که رنگ قرمز در آن بسیار به چشم می آید و طرح متفاوت آن برای خیلی از افراد جذاب است.

کاسه و بشقاب میناکاری کد 77

برای خرید ظروف میناکاری اصفهان از مارسین می توانید وارد صفحه آن شوید و تنوع بالای کارها را مشاهده کنید.تمامی محصولات مارسین همراه با شناسنامه معتبر هستند.

مینا کاری در لغت

 آسمان آبی بهترین و نزدیک ترین معنی لغوی برای میناکاری است. البته بعضی نیز اعتقاد دارند میناکاری از کلمه مینو به معنای بهشت گرفته شده است. در هر صورت عمق معنای آسمان و بهشت می تواند خیلی به هم نزدیک باشد.

مینا کاری هنری است که طرح‌های متفاوتی و متقارن را با قلم سفید بر سطوح مس و نقره و طلا و سفال با رنگ زمینهٔ زیر نقوش، رنگ‌های آبی، سبز و گاهی قرمز طراحی می شود. که اگر به چشم هنر به داخل ظروف منقوش مینا بنگریم یادآور پهنای زیبای آبی آسمان باشد. شاید به همین خاطر است که اسم این هنر را مینا کاری نامیده‌اند.

تاریخچه میناکاری در ایران 

تاریخچه هنر میناکاری به چند هزار سال قبل باز می گردد. تاریخچه مینا کاری نشان از دوام این هنر بین هنرهای صنایع دستی مورد علاقه مردم دارد.خرید صنایع دستی اصفهان از موارد مورد علاقه بسیاری از توریست ها در سفر به ایران است.

میناکاری روی مس یکی از صنایع دستی اصیل ایرانی است که از ترکیب آتش و خاک به وجود می آید. و قدمت آن به 1500 سال پپش از میلاد بر می گردد. تاریخ پیدایش میناکاری روی فلزات را می توان از قرن چهارم تا ششم قبل از میلاد و یا به عبارتی 500 سال قبل از میلاد دانست. به گفته آرتور پوپ خاور شناس، قدمت میناکاری به 1500 سال قبل از میلاد مسیح می رسد. قدیمی ترین میناکاری های کشف شده مربوط به دوران هخامنشی بوده است که البته شاید با میناهای امروز متفاوت باشد اما اصالت آنها توسط کارشناسان تایید شده است. اغلب این آثار در موزه های مشهور جهان نگهداری می شوند.

درخشش و تجلی میناکاری را می توان در ایران بیشتر از هر جای دیگری از دنیا مشاهده کرد. هنر میناکاری در اصفهان The Art of Minakari از سال ها پیش نسل به نسل برای ما بجای مانده است. از این رو میناکاری اصفهان ارزش بسیار بالایی دارد. یکی دیگر از آثار میناکاری قدیمی کشف شده با نقوش گل و بته و تصاویر پرندگان و حیوانات است. این اثر مربوط به دوران صفوی است و با رنگ های سبز و زرد و آبی کم رنگ و قرمز تزیین شده است. این اثر به میناهای امروزی شباهت بسیار بیشتری دارد. البته به لحاظ فاصله تاریخی نیز می توان همچین انتظاری را داشت.

 در واقع پیشینه میناکاری به دوره ساسانیان و اشکانیان باز می گردد. اما در طول سال های 649 تا 703 هجری یعنی از آغاز پیدایش اسلام در ایران تا قبل از فرمانروایی ایلخان مغول و غازخان به نظر می رسد که هنر میناکاری کنار گذاشته شده است. در این زمان پادشاه با دست یابی به علم شیمی توانست با صرف هزینه کمتری به اکسیر دست یابد. به همین دلیل تصمیم گرفت که نیرو و کوشش خود را صرف تولید آثار میناکاری کند.

اگر بخواهیم به صورت خلاصه وار روند و تاریخچه میناکاری ایران را بیان کنیم می توان به صورت زیر گفت:

آغاز و تحولات:

پیش از اسلام

دوران ساسانیان

دوران اسلامی

دوران صفویان

دوران قاجار

شواهدی از میناکاری در لرستان و شوش مربوط به 3500 سال پیش از میلاد، نشان از قدمت دیرینه این هنر در ایران دارد. در این دوره، از تکنیک میناکاری در جواهرات و ظروف استفاده می‌شد.

این دوره، اوج شکوفایی هنر میناکاری به حساب می‌آید. استفاده از لعاب‌

های شفاف و رنگ‌های متنوع، ظروف و زیورآلات نفیس میناکاری را به ارمغان آورد.

با حمله اعراب، هنر میناکاری دچار رکود شد. اما در دو

ره سلجوقیان و ایلخانیان، این هنر دوباره احیا شد و شاهد استفاده از تکنیک‌های جدید و نقوش اسلیمی در آن هستیم.

دوران صفویان، نقطه عطفی در تاریخ میناکاری ایران است. در این دوره، با ظهور اساتید برجسته و حمایت پادشاهان، این هنر رونق دوباره و اوج شکوفایی خود را تجربه کرد. استفاده از طرح‌های شاه عباسی و رنگ‌های متنوع، از ویژگی‌های بارز میناکاری در این دوره است.

رونق میناکاری در دوره قاجار نیز ادامه داشت. در این دوره، شاهد استفاده از نقوش فرنگی و اروپایی در کنار نقوش سنتی ایرانی هستیم. همچنین، تولید انبوه ظروف میناکاری در این دوره آغاز شد.

قدیمی ترین ظرف میناکاری کشف شده-سینی الب ارسلان

 

انواع ظروف میناکاری موجود در بازار

ظروف میناکاری در انواع مختلفی در بازار موجود هستند. از مشهورترین محصولات میناکاری می توان به بشقاب، گلدان، تابلو، کاسه، شکلات خوری، شمعدان، ست های هفت سین و ساعت اشاره کرد. البته این محصولات بیشتر محصولات میناکاری بر روی مس هستند. اگر بخواهیم به میناکاری بر روی طلا اشاره کنیم می توان انواع جواهرات میناکاری را نام برد.

مجموعه مارسین انواع ظروف میناکاری شامل بشقابهای دکوراتیو میناکاری، تابلوهای میناکاری، گلدان میناکاری، کاسه میناکاری، شکلات خوری میناکاری ، شمعدان میناکاری و … را با کیفیت تضمین شده و قیمتی مناسب در اختیار شما قرار میدهد. تمامی محصولات میناکاری در مارسین با مواد اولیه مرغوب و رنگ های طبیعی تولید میشوند.

در بشقاب های میناکاری نیز، 4 سایز متداول تر هستند.بشقاب میناکاری 25 سانتی، بشقاب میناکاری 30 سانتی، بشقاب های میناکاری 20 سانتی، بشقاب های میناکاری 16 سانتی.تمای این سایزها در مارسین موجود می باشد.

 

شیوه های میناکاری

میناکاری می تواند به شیوه‌های گوناگون انجام پذیرد. متداول ترین روش های میناکاری عبارتند از:  

  • مینای خانه بندی
  • مینای نقاشی
  • مینای مرصع
  • مینای برجسته
  • مینای پنجره ای (مشبک)

مینای خانه بندی ( حجره بندی)

مينای خانه‌بندی روشی از صنایع دستی میناکاری است، که در آن ابتدا زمينه طرح مورد نظر بايد توسط ميناي شفاف پوشانده شود و بعد طرح مورد نظر توسط مفتول‌های فلزی (مسي، نقره‌اي يا طلايی) ساخته شده و بر روی این زمينه قرار می گيرد. . بعد از قرار دادن مفتول‌ها و تشکيل طرح مورد نظر دوباره کار به کوره فرستاده مي‌شود تا مفتول‌ها در لعاب شفاف زيرين ثابت گردد. سپس هر يک از خانه‌های موجود در طرح توسط مينای رنگی مورد نظر پر می شود و به ترتيب از بالاترين درجه پخت در کوره قرار داده و پخته می شود.

 

مینای نقاشی

یکی از شیوه های زیبای میناکاری ، مینای نقاشی می باشد. در مینای نقاشی ، زمینه ورق مس را از مینای سفید و غلیظ می پوشانند ، در کوره پخته و روی آن را با رنگ های مینایی نقاشی می کنند.بطور کلی مراحل تولید یک محصول مینای نقاشی به صورت زیر می باشد:

  1. تهیه زیرساخت برای میناکاری که معمولا از جنس مس است.
  2. لعاب کاری اول با رنگ های مینایی در درجه حرارتی حدود 750 سانتیگراد به مدت 3 تا 5 دقیقه
  3. لعاب کاری دوم با رنگ کاری مینایی در درجه حرارتی حدود 750 سانتیگراد و به مدت 3 تا 5 دقیقه
  4. لعاب کاری سوم با رنگ های مینایی در درجه حرارتی حدود 750 درجه سانتیگراد و به مدت 3 تا 5 دقیقه
  5. زیر رنگ و پیاده کردن طرح
  6. رنگ آمیزی
  7. قلم گیری و پرداخت و پخت در کوره در درجه حرارتی حدود 500 درجه سانتیگراد و به مدت 3 تا 5 دقیقه
  8. طلاکاری یا تذهیب کاری (در صورت لزوم) در درجه حرارتی حدود 200 درجه سانتیگراد و به مدت 3 تا 5 دقیقه

 

مینای مرصع

مینای مرصع، هنری ظریف و چشم‌نواز است که تلفیقی از میناکاری و مرصع‌کاری می‌باشد. در این هنر، علاوه بر نقاشی با لعاب‌های رنگی، از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی نیز برای تزیین ظروف و اشیاء استفاده می‌شود. مینای مرصع قدمت دیرینه‌ای دارد و به دوران ساسانیان باز می‌گردد. این هنر ظریف و زمان‌بر، به عنوان یکی از نفیس‌ترین صنایع دستی ایران شناخته می‌شود و ارزش ظروف و اشیاء مینای مرصع به نوع و کیفیت سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی به کار رفته در آن بستگی دارد.

در مینای مرصع امروزی، دانه های مشابه یاقوت با لعاب و آب به ظرف می چسبد. بهتر است جاهایی که قرار است دانه های یاقوت چسیبده شود لعاب کاری نشود و مستقیم بر روی مس باشد تا دانه های بهتر در آنجا جای بگیرند.

سپر میناکاری مرصع نادرشاه

 

مینای برجسته

در مینای برجسته، علاوه بر استفاده از لعاب‌های ضخیم برای ایجاد برجستگی، از تکنیک قلم زنی نیز برای برجسته‌تر کردن طرح‌ها و ایجاد ظرافت بیشتر استفاده می‌شود. استاد قلمزن با استفاده از قلم‌های مخصوص، نقوش و طرح‌ها را روی فلز حکاکی می‌کند و سپس با استفاده از لعاب‌های رنگی، آن‌ها را برجسته و رنگی می‌کند.

اما به طور کلی ایجاد برجستگی  و قلم زنی در مینای برجسته با قلم زنی عادی متفاوت است. بدین صورت که استاد قلم زن برای میناکاری نباید برجستگی روی ظروف را با شیب تند بسازد، بلکه در ظرو ف برجسته میناکاری با شیب ها ملایم باشند.

هنر میناکاری برجسته را هنرمندان و استادان اصفهانی ابداع کردند و در حال حاظر بیشترین رونق را در این شهر دارد.

گلدان میناکاری کد 6

مینای مشبک

مینای پنجره ای، نوعی از هنر میناکاری است که در آن، ظرافت و زیبایی میناکاری با شفافیت و درخشش شیشه ترکیب می‌شود. در این هنر، نقوش و طرح‌ها با استفاده از مفتول‌های فلزی روی فلز پایه ایجاد می‌شوند و سپس فضای بین مفتول‌ها با لعاب‌های رنگی شفاف پر می‌شود.

مینای پنجره ای یا مشبک بیشتر بر روی فلز نقره و طلا انجام می شود و با آن گوشواره و گردنبندهای زیبا می سازند.

مینای مشبک- طلای میناکاری شده

برای میناکاری از چه رنگی استفاده می شود؟

رنگهایی که در میناکاری بکار می‌روند به دو طریق طبقه بندی می شوند:

1_ بر اساس منشأ

  • رنگ‌های گیاهی که در چیت‌سازی هم بکار می‌رود.
  • رنگ‌های معدنی که در نقاشی و میناکاری به کار می‌رفتند.
  • رنگ‌های فلزی که روی شی کار می‌شود.

2_ بر اساس میزان عبور نور

  • اوپک
  • ترانسپرنت

 

وسایل مورد نیاز میناکاری

  •  پرگار
  •  قلم جهت رنگ گذاری و رنگ برداری اضافه
  • قلم‌های دست ساز که توسط خود شخص ساخته می‌شود.
  • رنگ مخصوص میناکاری
  • ظرف مسی لعاب داده شده در طرح دلخواه

صمغ مخصوص میناکاری

 

لعاب میناکاری چیست؟

لعاب میناکاری، ماده‌ای شیشه‌ای و رنگی است که روی فلز (معمولاً مس) اعمال می‌شود و پس از پخت در کوره، به رنگ‌های مختلف و درخشان تبدیل می‌شود. لعاب میناکاری از ترکیب مواد مختلفی مانند سیلیس، سرب، قلیاها و رنگدانه‌ها تشکیل شده است. لعاب مینا علاوه بر جنبه زیبایی برای نفوذ ناپذیری ظرف مینا در برابر انواع رطوبت و گرد و خاک استفاده می شود.

وظایف لعاب میناکاری:

  • ایجاد زیبایی: لعاب میناکاری به ظروف و اشیاء فلزی، زیبایی و درخشش خاصی می‌بخشد.
  • محافظت از فلز: لعاب میناکاری با ایجاد یک لایه محافظ روی فلز، از آن در برابر خوردگی و زنگ زدگی محافظت می‌کند.
  • ایجاد تنوع: لعاب میناکاری در رنگ‌های مختلف تولید می‌شود و امکان خلق طرح‌ها و نگاره‌های متنوع را فراهم می‌کند.

 

انواع لعاب میناکاری:

  • لعاب مات: این نوع لعاب، سطحی صاف و مات دارد و نور را به طور کامل بازتاب نمی‌دهد.
  • لعاب شفاف: این نوع لعاب، سطحی براق و شفاف دارد و نور را از خود عبور می‌دهد.
  • لعاب اپالین: این نوع لعاب، سطحی نیمه‌شفاف و شبیه به اوپال دارد.

 

مراحل لعاب‌کاری:

  1. آماده سازی فلز: فلز مورد نظر (معمولاً مس) به دقت صاف و صیقلی می‌شود.
  2. لعاب کاری: لعاب به صورت مایع یا پودر روی فلز اعمال می‌شود.
  3. پخت: ظروف لعاب‌کاری شده در کوره با دمای بالا پخته می‌شوند.

 

نکاتی جالب در مورد لعاب میناکاری:

  • لعاب میناکاری در دمای حدود 750 تا 850 درجه سانتی‌گراد ذوب می‌شود.
  • رنگ لعاب میناکاری به نوع و مقدار رنگدانه‌های استفاده شده در آن بستگی دارد.
  • لعاب میناکاری به دلیل ضخامت، شکننده است و باید با احتیاط حمل و نقل شود.

لعاب میناکاری، عنصری کلیدی در هنر میناکاری است که به ظروف و اشیاء فلزی، زیبایی، درخشش و تنوع می‌بخشد.

میناکاری روی چه ظرفی انجام می گیرد؟

همانطور که در بالا اشاره شده میناکاری روی ظروف مسی، سفالی، نقره و طلا انجام می شود. که در حال حاضر متداول ترین آنها میناکاری بر روی مس است.تقریبا تمام ظروف میناکاری اصفهان روی مس انجام می شود. تمام محصولات میناکاری در فروشگاه صنایع دستی مارسین که در سایت وجود دارند میناکاری بر روی مس است. اما میناکاری بر روی سفال نیز متداول است و ظروف میناکاری شده سفالی قیمت پایین تری نسبت به ظروف مینای مسی دارند. میناکاری بر روی مس در لالجین همدان از رونق بیشتری برخوردار است.

میناکاری بر روی مس

میناکاری بر روی سفال

میناکاری بر روی طلا

نکات کلیدی برای شناخت مینای مرغوب با زیرساخت فلز

زیرساخت مینا باید یک‌نواخت و یک‌تکه بوده و فاقد قسمت‌های زائد و اضافی باشد. لبه‌های زیرساخت باید عاری از رنگ سبز و سطح آن‌ها بدون تَرک بوده و تیز و برنده نباشد. سطح اتکای ظرف، کاملاً صاف و یک‌دست باشد. لعاب مینا باید فاقد ترک، پریدگی، پوسته، حباب، سوراخ و زبری باشد و غلظت آن به‌گونه‌ای باشد که در همه قسمت‌ها یکسان بوده و دارای نقاط برجسته‌تر در سطح شیء نباشد.

سطح ظرف مینا باید از درخشندگی کافی برخوردار باشد. شفافیت، براق بودن و صیقلی بودن ظروف مینا، نشان‌دهنده استفاده از رنگ مرغوب و خوب پخته شدن آن‌ها در کوره است ولی اگر هنگام دست کشیدن بر روی ظروف زبری و ناصافی احساس شد، نشانه کیفیت نامناسب آن‌ها است.

ضخامت رنگ در نقاشی و تزئین مینا باید یک‌نواخت باشد و رنگ‌های به‌کار رفته در مرزِ طرح‌ها، درهم ادغام نشده و هماهنگ باشد. نقوش باید اصالت ایرانی داشته و در رنگ‌گذاری، طرح اصلی حفظ شده و قلم‌گیری با نهایت دقت انجام شده باشد. پرداز طرح‌ها و نقش‌ها بایستی تمیز و با ظرافت کار شده باشد. پشت ظرف باید دارای لعاب مرغوب و با کیفیت و بدون زدگی و تَرک باشد.

اگر بر روی رنگ یا لعاب داخل ظروف ترک‌خوردگی مشاهده شد، نشان‌دهنده سوخته شدن ظرف در حین کوره‌کاری است.

اثر مینای اصیل و مرغوب باید دارای رقم بوده، نام هنرمند، تاریخ و محل ساخت نیز بر روی آن حک شده باشد.

 

 

 

اساتید معروف میناکاری ایران

 

 

دنبال چی میگردی؟

حالا که این مطلب رو خوندی، بهمون بگو دوس داری در مورد چه موضوعی محتوا بنویسیم؟

چه محصولی مد نظرت بود که توی فروشگاه ما پیدا نکردی؟ پیشنهاد میدی چه محصولاتی رو اضافه کنیم؟

فقط کافیه اسم و شماره تماس خودتو وارد کنی و نظرتو برامون بفرستی. ما تک تک پیام های شما رو با دقت میخونیم.

"*" قسمتهای مورد نیاز را نشان می دهد

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *