مجله مارسین, مجله هنر

همه چیز درباره ترمه

همه چیز درباره ترمه

ترمه چیست؟

ترمه نوعی پارچه گران‌ بهای بافته‌ شده از الیاف بسیار لطیف است و از صنایع دستی نساجی نفیس ایران به شمار می‌رود. این پارچه‌ی دست‌ بافت با طرح‌ ها و رنگ‌ های متنوع و پیچیده، از الیاف طبیعی مانند پشم، ابریشم و گاهی پنبه بافته می‌شود. ترمه به دلیل زیبایی، لطافت و ارزش هنری بالایی که دارد، از گذشته تا کنون مورد توجه بوده است.

در ادامه مجله مارسین با ما همراه باشید تا به طور کامل شما را با تاریخچه ترمه، کاربرد و انواع ترمه، ابزار و مراحل بافت ترمه و همچنین روش های نگهداری و شستشوی آن اشنا کنیم.

فهرست مطالب

تاريخچه ترمه

 هر چند برخی معتقدند كه زادگاه اصلی ترمه قلب آسيای مركزی و ارتفاعات كشمير است، اما مشاهدات نشان می‌دهد شروع ترمه بافی در ايران به اوايل دوره صفويه می رسد. عده ای نيز بر اين باورند كه ترمه بافی در ابتدا در ايران آغاز گرديد و سپس به كشمير راه يافته است. آنچه در خصوص اين پارچه بسيار ظريف ميتوان گفت اين است كه ذوق و سليقه و ابتكار ايرانيان در ظرافت بافت، جنس و طرح های خيال انگيز آن در جهان كم نظير ميباشد.

این هنر در دوره شاه عباس صفوی به اوج تکامل خود رسید و به شهرتی جهانی دست یافت. شاه عباس طراحان برجسته ای را از چین و ارمنستان به ایران دعوت کرد تا هنر نوین خود را به ایرانیان تعلیم دهند به همین دلیل ترمه های آن زمان زیبایی و برجستگی خاصی پیدا کرد. به گونه ای که امروزه در کل جهان ،ترمه ایران شناخته شده است.

ترمه چیست؟

کاربرد های ترمه از گذشته تا امروز

ترمه، پارچه‌ای نفیس و ارزشمند با قدمتی طولانی در فرهنگ و هنر ایران است. این پارچه با طرح‌ ها و رنگ‌های متنوع و بافت ظریف، از گذشته تا کنون کاربرد های بسیاری داشته است.

در گذشته ترمه بیشتر برای هدیه دادن، دوخت لباس‌ های اشرافی و افراد متمول استفاده می‌شد. همچنین به عنوان پوشش تزئینی برای پرده‌ها، رومیزی‌ها، جانماز و خلعتی به کار می‌رفت. با گذشت زمان و تغییر سبک زندگی، کاربرد های ترمه نیز دستخوش تغییراتی شده است. امروزه از ترمه در موارد زیر استفاده می‌شود:

ست 5 تکه رومیزی ترمه طرح سالار قرمز 320

1- کاربرد ترمه در صنایع دستی

ساک‌ های دستی: ساک‌های دستی ترمه به عنوان یک هدیه خاص و کاربردی مورد توجه هستند.

جانماز: جانمازهای ترمه برای نماز خواندن استفاده می‌شوند.

رانر: رانرهای ترمه برای تزئین میزهای طولانی استفاده می‌شوند.

2- کاربرد ترمه در مد و لباس

  • لباس‌ های مجلسی: از ترمه برای دوخت لباس‌های مجلسی زنانه و مردانه استفاده می‌شود.
  • کیف و کفش: کیف و کفش‌های ترمه به عنوان اکسسوری‌های شیک و خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند.

3- کاربرد ترمه در دکوراسیون داخلی

  • رومیزی: رومیزی‌های ترمه به عنوان یک عنصر تزئینی و لوکس بر روی میز ناهارخوری، عسلی و سایر میزها استفاده می‌شوند.
  • کوسن: کوسن‌های ترمه به مبلمان جلوه‌ای خاص و سنتی می‌بخشند.
  • تابلو: تابلوهای ترمه با طرح‌های زیبا و رنگ‌های متنوع، به عنوان یک اثر هنری بر روی دیوار نصب می‌شوند.
  • پشتی: پشتی‌های ترمه به تخت خواب یا مبل اضافه می‌شوند و به فضا جلوه‌ای گرم و صمیمی می‌دهند.
  • روتختی: روتختی‌های ترمه به اتاق خواب جلوه‌ای لوکس و سنتی می‌بخشند.

هدیه دادن به کارمندان و شرکای تجاری، راهی موثر برای نشان دادن قدردانی و تقویت روحیه همکاری است. هدایای سازمانی ترمه، با تلفیق زیبایی و اصالت هنر ایرانی، گزینه ای بسیار مناسب برای این منظور محسوب می‌شوند.

مجموعه مارسین انواع محصولات ترمه باکیفیت از رومیزی و رانر گرفته تا رو تختی را با طرح و رنگ های مختلف به شما عزیزان ارائه میدهد. جهت هرگونه سوالات و ثبت سفارشات عمده با ما تماس حاصل فرمایید.

 مراحل بافت ترمه

بافت ترمه، هنر ظریف و پیچیده‌ای است که طی مراحل متعدد و با دقت بسیار انجام می‌شود. در این فرایند، پشم خام به پارچه‌ای نفیس و ارزشمند تبدیل می‌شود. بافت ترمه با دستگاه های سنتي نياز به صرف وقت، دقت و مهارت فراوان بوده و به كمك اين دستگاه می توان حدود 20 الي 25 سانتي متر ترمه مرغوب در طول روز (معادل 8 ساعت کار مفيد) بافت. ولی با استفاده از دستگاه ژاكارد كه در حقيقت كار گوشواره كش در دستگاه های ساده بافندگی را انجام مي دهد توليد كمی افزايش يافته و به حدود 100 سانتي متر در روز رسيده است. در ادامه مراحل بافت ترمه را برای شما آورده ایم:

نقش های ترمه بافی

1- مواد اولیه مصرفی

نخستین مرحله بافت ترمه، مانند هر هنر دیگری، تهیه کردن مواد اولیه آن است. ترمه بیشتر با ابریشم و پشم بافته می‌شود. اما پشم سفید رایج ترین پشمی است که در بافت ترمه مورد  استفاده قرار می گیرد چون رنگ آمیزی آن ساده‌تر است.

 پشم باید مرغوب باشد و الیـاف بلندی داشته باشد که گوسفندان ایران و کشمیر دارای پشم های نرم و محکم خوبی بوده و تا حد زیادی براق و سفید است. بهترین پشم گوسفند در ناحیه پهلو ها، شکم، پشت گردن و سر و ساق پا قرار دارد و معمولا این پشم ها برای بافت ترمه استفاده می شود. نحوه آماده کردن، ریسیدن و رنگرزی کردن و بافتن پشم در قرن 16 میلادی در ایران پیشرفت زیادی کرد.

2- شستن پشم

پس از تهیه مرغوب ترین پشم، باید دقت شود که پشم ها قبل از رنگرزی کاملا تمیز شوده و از هر چربی و کثیفی پاک شوند. یکی از روش های معمول از گذشته این بود که قبل از قیچی کردن پشم گوسفندان، حیوان را 10 دقیقه در آب میشویند. با این‌کار ناخالصی ها کاملا پاک می شوند و پشم کاملا براق  و آماده ی چیدن می‌گردد.

3- سفید کردن پشم

یکی از مراحل مهم در تهیه ی ترمه ، سفید کردن پشم است که برای این کار دو روش متعارف وجود دارد که هرکدام را جداگانه  بررسی می‌کنیم.

روش اول : پشم ها را در چمنزار پهن می می‌کنند تا پس از جذب شبنم و تبخیر آن در روز سفیدتر گردد و این عمل را چندین مرحله انجام می دادند.

روش دوم : استفاده از مشتقات گوگرد برای سفید کردن پشم، سرعت این روش بیشتر بوده و در تهیه ی ترمه بیشتر از این روش استفاده می‌شود.

4- ثابت کردن رنگ

بعد از سفید کردن پشم ها، نوبت به رنگ کردن آن‌ها می‌رسد که یکی از مهمترین مراحل در بافت ترمه می باشد. چون رنگ هایی که مستقیم بکار برده شوند دوام و ثبات ندارند و رنگرز های ایران برای رفع این مشکل، از موادی بنام دندانه استفاده می کردند.

دندانه ماده شیمیایی معدنی است که توانایی جذب رنگ را در پشم افزایش می دهد. برای اینکه دندانه واکنش مطلوب خود را در رنگرزی کسب کند باید از قبل خالص گردد. رایج ترین دندانه ها که در ایران بکار می رفتند عبارتند از زاج سفید، قلع، روی، کلر، سرب و سولفات های دیگر که مواد معدنی و مازوج و برگ سماق و … که مواد گیاهی بودند.

5- رنگرزی

رنگ ترمه‌ های ایرانی معمولا از گیاهان طبیعی تهیه می شود. این رنگ ممکن است از ریشه، تنه، برگ ها، گل، میوه و یا پوست گیاهان بدست آید. چون حفظ پارچه های ترمه پشمی بسیار مشکل است و در اثر رطوبت و بید از میان رفته اند و اطلاعات کمی از رنگ آنها باقی مانده است.

6- ریسندگی

 پس از رنگ‌آمیزی، پشم‌های رنگ شده ریسیده می‌شوند تا به نخ تبدیل شوند. این کار به صورت دستی یا با استفاده از دستگاه‌های ساده انجام می‌شود.

7- چله کشی

نخ‌های ریسیده شده بر روی دستگاه بافت قرار می‌گیرند و به صورت طولی کشیده می‌شوند. این مرحله، چله‌کشی نام دارد.

8- بافت

بافت ترمه به صورت دستی و با استفاده از دستگاه‌های ساده انجام می‌شود. بافنده با استفاده از یک شاتل، نخ پود را به دور نخ‌های چله می‌اندازد و طرح‌های مورد نظر را می‌بافد. همانطور که اشاره کردیم بافت ترمه بسیار زمان‌بر و نیازمند مهارت و صبر فراوان است.

9- تکمیل و پرداخت

در آخرین مرحله بافت ترمه، پس از اتمام بافت، پارچه ترمه شسته، خشک و اتو می‌شود. در برخی موارد، برای افزایش دوام و زیبایی پارچه، از مواد طبیعی مانند نشاسته استفاده می‌شود.

رومیزی رانر ترمه طرح مهتاب کد 327

ابزار كار ترمه

بافت ترمه، هنری ظریف و پیچیده است که با استفاده از ابزارهای خاصی انجام می‌شود. این ابزارها و شیوه بافت، بر روی کیفیت و زیبایی پارچه نهایی تاثیر بسزایی دارند. دستگاه بافندگی ترمه، تقريبا شبيه ساير دستگاه های نساجی سنتی، چوبی است و در خود مناطق توليد و توسط صنعتگران محلي ساخته مي شود.

اين نوع دستگاه ها چهار وردی است كه ورد ها توسط پدال هايی كه در زير پاي بافنـده قرار دارند بــه حركت در مي آيند. پس از تهيه مواد اوليه و تدارك دستگاه بافندگي كار چله كشی به شكلی كه در بافت ساير منسوجات دست بافت رايج است انجام و بدنبال آن عمل بافت آغاز می گردد.

هر دستگاه‌ نياز به يك گوشواره كش دارد كه استاد كار در پشت دستگاه نشسته و گوشواره كش در بالای آن قرار مي گيرد که كار وی انتخاب و تعيين نخ هاي مخصوص جهت ايجاد نقش بر روی پارچه می باشد.  نقوشي كه معمولا بر روی ترمه هاي ايرانی ديده می شود حاصل و نتيجه همكاری گوشواره كش با استاد است. ابزار های اصلی بافت ترمه عبارتند از :

  • دار یا دستگاه بافت: این دستگاه چوبی، چهار پایه دارد و نخ‌های چله روی آن کشیده می‌شوند.
  • شاتل: ابزاری است که نخ پود را به دور نخ‌های چله می‌اندازد.
  • گوشواره کش: این ابزار برای انتخاب نخ‌های رنگی و ایجاد طرح‌های مختلف روی پارچه استفاده می‌شود.
  • کاردک: برای تنظیم و محکم کردن نخ‌ها و ایجاد طرح‌های ظریف‌تر استفاده می‌شود.
  • قیچی: برای بریدن نخ‌های اضافی و تنظیم طول نخ‌ها به کار می‌رود.

انواع ترمه

ترمه، پارچه‌ای نفیس و ارزشمند با طرح‌ها و رنگ‌ های متنوع است که از گذشته تا کنون جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و هنر ایران داشته است. با توجه به تنوع طرح‌ها، مواد اولیه و مناطق بافت، ترمه‌ها به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ ترین انواع ترمه می‌پردازیم:

رنگ های استفاد شده در ترمه بافی

1- ترمه یا شال یزدی

ترمه های یزدی به ترمه های بافت منطقه یزد گفته می شود که اکثرا یا راه راه هستند و یا گلهای شاه عباسی می خورند که قدیمی و نایاب هستند. ترمه یزد به دلیل کیفیت بالا و طرح‌های سنتی شهرت بسیاری دارد.

2- ترمه یا شال‌ رضایی

ترمه یا شال‌ رضایی از انواع بسیار عالی کشمیر و نقشه آن تکراری نیست و بته‌های درشت دارد.

3- ترمه یا شال چارقدی

اندازه ترمه چارقدی 5/1*5/1 می باشد و برای روسری یا بقچه بکار می رود که هم لچک ترنجی آن متداول بوده و هم نوع گلدار آن.

4- ترمه یا شال راه راه

 همانطور که از نامش پیداست، ترمه راه راه دارای راه راه‌ های رنگی در 2 نوع پهن و باریک است که هرکدام نوع مصرف خودش را متناسب با سلیقه افراد در استفاده از آن ها دارد.

5- ترمه یا شال اتابکی

ترمه یا شال اتابکی از نوع کشمیری است و از پشم بسیار لطیف بافته میشود. این ترمه با بافت لطیف و طرح‌های پیچیده و هندسی شناخته می‌شود.

6- ترمه یا شال محرمات

ترمه محرمات به نوعی ترمه راه راه گفته می شود که پهنای رههای آن متفاوت است .

7- ترمه یا شال کشمیری

ترمه کشمیری به انواع بافت کشمیر گفته می شود که معروف ترین آن نقشه بته جقه ،نقشه شاخ گوزنی و نقشه درختی می باشند.

8- ترمه یا شال زمردی

شال یا ترمه زمردی نوع اعلای کشمیری است که زمینه نیلی با نقشه بته جقه و رنگ های بسیار زنده بخصوص رنگ سبز زمردی دارد.

9- ترمه یا شال امیری

همانطور که از نام ترمه امیری پیداست، از انواع درباری و اعلای شال های کشمیری است که عموما نقش بته جقه و شاخ گوزنی آن دیده شده است.

10- ترمه یا شال کرمان

ترمه کرمان به تمام ترمه های بافت کرمان گفته می شود و با طرح‌های خاص و بافت متفاوت از سایر ترمه‌ها متمایز می‌شود.

نکات و روش های نگهداری ترمه

اصولا پارچه ترمه بخاطر بافت منحصر به فرد و تراکم زیاد پودهایش از یک مقاومت نسبی مطلوب برخوردار است و در مجموع پردوام تر از بقیه انواع پارچه است. با این وجود نیاز به مراقبت نگهداری ویژه دارد. در ادامه نکات و روش های نگهداری ترمه را برای شما آورده ایم. با رعایت نکات زیر می‌توانید از زیبایی و دوام ترمه خود به مدت طولانی لذت ببرید.

ست 4 تکه ترمه طرح شاه عباسی کد 323

  1. دور از نور مستقیم خورشید: قرار دادن ترمه در معرض نور مستقیم خورشید می‌تواند باعث تغییر رنگ و آسیب به الیاف آن شود.
  2. محیط خشک: رطوبت یکی از دشمنان ترمه است. بنابراین، ترمه خود را در محیطی خشک و با تهویه مناسب نگهداری کنید.
  3. دور از حشرات: حشرات می‌توانند به الیاف ترمه آسیب برسانند. برای جلوگیری از این مشکل، از مواد دفع حشرات طبیعی استفاده کنید.
  4. استفاده از کاور: برای محافظت از ترمه در برابر گرد و غبار، می‌توانید از کاورهای نخی استفاده کنید.
  5. آویزان کردن: به جای تا کردن، ترمه را آویزان کنید تا چین و چروک نشود.

روش‌ های شستشوی ترمه

ترمه به عنوان یکی از ارزشمندترین پارچه‌های ایرانی، نیازمند مراقبت و شستشوی ویژه‌ای است. برای حفظ زیبایی و دوام ترمه، رعایت نکات زیر ضروری است:

  • لکه‌گیری: برای از بین بردن لکه‌های کوچک، از محلول آب و سرکه سفید استفاده کنید.
  • شستشوی دستی: بهترین روش برای شستشوی ترمه، شستشوی دستی با آب سرد و شوینده ملایم است. از چنگ زدن و پیچاندن پارچه خودداری کنید.
  • آبکشی کامل: پس از شستشو، ترمه را به خوبی آبکشی کنید تا تمام مواد شوینده از آن زدوده شود.
  • خشک کردن: ترمه را در سایه و به دور از نور مستقیم خورشید خشک کنید. از اتو کردن مستقیم روی ترمه خودداری کنید.
  • خشکشویی: برای ترمه‌های بسیار ظریف و با ارزش، خشکشویی بهترین گزینه است. مطمئن شوید که خشکشویی مورد نظر تجربه کافی در شستشوی ترمه داشته باشد.
  • تعمیر: در صورتی که آسیب دیدگی ترمه زیاد باشد، بهتر است آن را به یک متخصص ترمیم ترمه بسپارید.

خلاصه مطلب

در این مجله از مارسین سعی کردیم شما را با تاریخچه ترمه، ابزار کار و روش بافت آن، انواع و کاربرد های ترمه و همچنین روش های شست و شو نگهداری ترمه آشنا کنیم. آیا شما تجربه استفاده از ترمه را داشته اید؟ کدام یک از انواع ترمه مورد پسند شماست؟ 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *