همه چیز درباره نگارگری
نگارگری یکی از زیر شاخههای طراحی سنتی میباشد که در میان آثار مختلف طراحی و نقاشی سنتی از تنوع موضوع، رنگآمیزی، ترکیببندی و گستردگی بیشتری برخوردار است. این هنر در بیشترِ فرهنگ های جهانی و به ویژه ایران وجود داشت و همواره با هنر کتابت یا خطاطی همراه بوده است.
واژه نگارگری یعنی نگاریدن، به تصویر درآوردن، کشیدن و صورتگری و اصطلاح نگارگری معمولا به مجموعهای از هنرهای مرتبط با کتاب چون تصویرگری، تذهیب، تشعیر و حتی هنرهای مستقل از کتاب مانند قلمدان نگاری و … اطلاق میشود.
در حقیقت نگارگری مفهوم عام دارد و روش ها و سبک های گوناگون نقاشی ایرانی را شامل می شود؛ چه آنها که در کتاب و نسخه های خطی صورت گرفته شامل : تذهیب، تشعیر، حاشیه سازی، جدول کشی، گل و مرغ و چه آنها که بر دیواربناها و بوم های دیگر انجام شده است.
درواقع هنرمند نگارگر آنچه را که در پرده خیال دیده است به تصویر می کشد و در این راه با چنگ انداختن به ریسمان الهی و بهره گیری از تعالیم اسلامی به خلق اثر هنری ایرانی اسلامی می پردازد.
مینیاتور
واژه مینیاتور اصطلاحی است که به اشتباه به جای نگارگری به کار میرود. این واژه ریشهای فرانسوی به معنی کوچک و ظریف دارد و بیشتر برای توصیف آثار کوچک اندازه بخصوص در دوران قرون وسطی به کار میرفت. اما نگارگری ایران جز در مورد کوچکی ابعاد و برخی ظریفکاریها هیچ قرابتی با مینیاتور ندارد.
تذهیب
تذهیب واژهای عربی است که از ذهب به معنای طلا گرفته شده و به طور کلی به معنای طلاکاری است. اما این اصطلاح در هنر نگارگری ایران به معنای قلمگیریهای ظریف از خطوط و نقوش گیاهی و هندسی به رنگ طلایی در حاشیه کتابها و یا در میان خطوط خوشنویسی شده است.
معمولا از این طرحهای گیاهی خلاصه شده که به آن اسلیمی و ختایی میگویند برای هرچه زیباتر کردن و تزیین صفحات نسخههای خطی استفاده میکردند. این نقش و نگارهای هندسی و گیاهی دارای ویژگیهای خاصی چون پیچ و تابهای روان و سیال و طراحیهای بسیار ظریفاند که در دورههای مختلف تغییراتی نیز در آنها پدید آمد.
تشعیر
شعیرسازی و تشعیراندازی به معنای آرایش کنارهها و حاشیههای صفحات کتابها و نقاشیهای تک برگ –مرقع- با نقوش حیوانی و گیاهی است که از اوایل سده ۱۰ ه.ق در هنر ایران رایج شد. این نقوش، شامل عناصر گیاهی، پرندگان، حیوانات خیالی و افسانهای مانند سیمرغ و اژدها و حیوانات واقعی در حال جست و خیز است که معمولا با یک یا دو رنگ ترسیم میشوند.
طراحی در نگارگری
شیوه طراحی نگارگران ایرانی نیز دنباله رو هنر خوشنویسی در خط فارسی است و چون طراحان ایرانی، خوشنویسان چیره دستی نیز بودهاند به همین دلیل فن قلمگیری را در طراحی و نگارگری ایرانی به کار بردهاند. ویژگی اصلی در هنر نگارگری استفاده هنرمندان از خطوط منحنی، عدم رعایت حجم، دوری و نزدیکی اشیا است.
هنرمندان با قلمگیری یا پیچاندن قلم، ضخامت خطوط را در نقاشی تغییر میدهند و تکرار این عمل موجب پیدایش سایه روشن و حجم در تصویر میشود.