مجله گردشگری, مجله مارسین, مجله هنر

آشنایی با صنایع دستی کرمان

تاریخچه فرش قالی ایرانی

صنايع دستی كرمان شهرت جهانی دارد. این شهر از قدیمی ترین شهر های کویری ایران است که سوغاتی های خاص و منحصر به فرد خود را دارد. صنايع دستی این استان به دو صنعت خانوادگی و كارگاهی تقسيم می شود.آشنایی با صنایع دستی کرمان صنايع دستی خانوادگی مثل شال و پته و ترمه است كه به غير از پته دوز مابقی از رونق افتاده است.صنايع دستی كارگاهی نيز شامل قاليبافی، جاجيم، گليم و خورجين بافی است.

در این شهر بازاری قدیمی به نام بازار گنجعلی خان وجود دارد که از دیرباز تا به امروز محلی برای عرضه سوغات و صنایع دستی کرمان می باشد. در ادامه به بررسی سوغات و صنایع دستی مشهور استان کرمان می‌پردازیم، بنابراین با مجله ی مارسین همراه باشید.

ظروف مسی از صنایع دستی کرمان

کرمان به دلیل همجواری با معادن مس از 5000 سال پیش تاکنون یکی از مراکز مهم ساخت ظروف مسی و تزیینات روی آن به حساب می‌آید 

 

خرید صنایع دستی

 

در هنرقلم زنی به روش سطح کاری که خاص منطقه کرمان است صنعتگر از ایجاد هرگونه فرورفتگی در سطح ظروف مسی پرهیز می‌کند و فقط براساس طرح مورد نظر با قلم‌هایی برروی مس خط می‌اندازد یا با قلم‌هایی که بافت‌های گوناگون دارند بر سطح فلز بافت ایجاد می‌کند.

صنعت مسگری کرمان از پیشینه چند هزار ساله برخوردار است به طوری که حفاری‌ها انجام شده در «تل ابلیس» در 17 کیلومتری جنوب شرق بردسیر کرمان نشان می‌دهد، حدود 6000 سال قبل مردمان این ناحیه موفق به ذوب مس در کوره‌های ابتدایی و ساخت ابزار و ظروف مسی شده‌اند 

باستان‌شناسان همچنین در بررسی‌های منطقه شهداد به نقاط بسیاری برخوردند که آثار کهن‌تری در بر داشته و سطح زمین آنها پوشیده از سر گدازه کوره ذوب فلزات مس بوده است.

پیشنهاد می‌کنیم از صفحه‌ی صنایع دستی مسی مارسین دیدن کنید.

پته کرمان

پته دوزی نوعی از رودوزی‌های ایرانی است که طی آن تمام سطح پارچه بوسیله بخیه‌های نخی و رنگین پوشیده می‌شود و هنرمندانی که اکثراً نیز از زنان و دختران خانه دار هستند با کمک سوزن نقوشی بر زمینه پارچه پشمی ضخیمی بنام «عریض» می نشانند. 

معروفترین نقوش پته، طرح پته ای یا درخت زندگی است که به نامهای متعدد در پته به کارگرفته می شود، مانند پته میری، پته ترمه ای، پته جقه ای، پته بادامی، پته سربندی، پته افشاری، پته کردستانی و غیره. از دیگر طرحهای پته دوزی، پیچک ترنج، سروچه، نقوش حیوانی بخصوص پرندگان و لچک ترنجی را می توان نام برد.

شال بافی

شال بافی یکی از رشته های قدیمی و اصیل صنایع دستی در “هوتک” کرمان است. معمولاً خانگی است و کارگاه در خانه قرار دارد.

صنعت شال‌بافی در کرمان پیشینه هزار ساله داشته و طبق اسناد تاریخی در دوره قاجار پایه اصلی اشتغال در کرمان بوده است و برخی جهانگردان و شرق شناسان از جمله تاورنیه فرانسوی، از درآمد سالانه ۶۰ هزار لیره استرالینگ شالبافی در کرمان سخن گفته است و شال کرمان زینت‌بخش لباس دولتمردان ایرانی و سوغاتی ارزشمند و کالایی گران‌قیمت بوده است؛ به‌گونه‌ای که در لیست اموال یکی از خلفای عباسی (المتکفی) در سال ۳۳۳ هجری قمری از ۱۸ هزار طاقه شال کرمان نام برده شده است.

عریض بافی

عریض پارچه دستباف پشمی و نسبتاً ضخیم است که برروی آن زنان پته دوز، پته دوزی انجام می دهند. در گذشته از عریض استفاده های دیگری نظیر کت و پالتو می شد ولی امروزه مصرف عریض بسیار کم شده و حتی در پته دوزی نیز محدود شده است.

قالی کرمان

کرمان از مراکز مهم قالیبافی ایران به شمار می آید. این شهر در آغاز قرن بیستم میلادی یکی از معروفترین مراکز قالیبافی جهان به شمار می آمده است، چنان که در آستانه جنگ جهانی اول تعداد دارهای قالی در این استان به بیش از پنج هزار می رسید.

طرح و رنگ در قالی کرمان اهمیت بسیار دارد، چنانچه کمتر می توان دو قالی را از نظر رنگ و نقشه شبیه به یکدیگر پیدا کرد. فرش کرمان ریز بافت و عموماً 40 رج در گره است و بیشتر در ابعاد 60 *100 – 150 * 100 – 120 * 200 بافته می شود. در گذشته فرش های 100 متری نیز به صورت سفارشی در کرمان بافته شده است که این کار افتخاری برای صنعت و هنر قالیبافی به شمار می آید. دارهای قالیبافی کرمان عموماً عمودی است و تنها در منطقه سیرجان و حومه آن استفاده از دارهای افقی رواج دارد.

گره رایج در قالیبافی کرمان “فارسی” است. بخشی از پشم مصرفی قالیبافان کرمان از خود منطقه و بقیه از خراسان و کرمانشاه تأمین می شود. علاوه بر کرمان در مناطق رفسنجان، جوبار، ماهان، روار،کوهپایه، چترود، خانوک، هوتک، سرآسیاب و سردار نیز قالیبافی رواج دارد.

در کلیه این مناطق از پشم مرغوب برای بافت قالیهای درجه یک استفاده می شود و تار و پود کلیه تولیدات از نخ پنبه ای است. فرش ها عموماً دو پوده بافته می شود و فقط در منطقه “راور” گاهی فرشهای بسیار مرغوب سه پوده است.

طرحهای معروف قالی کرمان عبارت است از: شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه، برگ فرنگی، درختی، شکارگاه و قاب قرآنی.

فرش کرمان

قالیچه های افشار

در منطقه سیرجان قالیچه هایی موسوم به افشاری بافته می شود که دارای معروفیت خاصی است. این قالیچه ها توسط ایل افشار که به کرمان کوچ کرده اند بافته می شود.

از نظر قالیبافی، ایلات افشار و روستاییان این منطقه هر یک از دیگری چیزهایی اقتباس کرده اند و اگر رنگ ها ایلاتی است، برخی نقش ها کاملاً با طرحهای ایلاتی متفاوت است. با این همه چادر نشینان گره ترکی و روستائیان گره فارسی به کار می برند. نقش ها شکستگی خاصی دارند (مانند نقش مرغی) و یا نقش ترنجی که بافتن هر یک پوشیده از نگاره های کوچک است. در واقع اصالت قالیچه های کرمان را در کارهای ایلات افشار باید جستجو کرد که نقشه و طرز بافت آنها وجه مشترکی از هنر مردم آذربایجان و کرمان است که به خوبی با هم آمیخته شده اند.

گلیم بافی

از دیگر صنایع دستی استان کرمان، می توان به گلیم بافی اشاره کرد. این حرفه بیشتر در میان عشایر و روستاییان استان کرمان رواج داشته و به صورت حرفه ای و در فصول خاصی انجام می شود. زنان عشایر استان بخش اعظمی از گلیم های بافته شده را برای مصارف شخصی خود تولید می شود. مردم کوچ رو ازاین دستبافته غالبا به عنوان گلیم و گلیمچه، خورجین، جوال و … استفاده می کنند.

سایر تولیدات گلیم عشایر نیز در بازارچه های محلی به فروش می رسد و به لحاظ اقتصادی درآمدی را برای خانواده های عشایر ایجاد خواهد کرد. یکی از مشهورترین گلیم های بافته شده در استان کرمان، گلیم شیریکی پیچ است. این نوع گلیم یکی از سوماک های مشهور در سطح کشور بوده و ظاهر آن شباهت بسیاری به قالی دارد. از ویژگی های خاص این گلیم می توان به زمان بر بودن بافت آن اشاره کرد. در گلیم شیریکی پیچ، فقط تارها به هم آمیخته می شوند و در بافت آن پود هیچ نقشی ندارد. این نوع گلیم که در اصطلاح بومی به آن سوزنی نیز می گویند، در مناطقی نظیر کرمان، سیرجان و بافق، بافته می شود.

آشنایی با صنایع دستی کرمان


مارسین-فروشگاه صنایع دستی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *