کالیمبا چیست؟
ساز کالیمبا یکی از ساز های خودتیغه (lamellephones) آفریقایی است که به پیانوی کوچک نیز شهرت دارد. نام کالیمبا در زبان های بانتو به معنی “موسیقی کوچک” است. دلنشین بودن صدای موسیقی این ساز موجب شهرت آن در جهان شده است و امروزه نیز طرفداران بسیاری دارد.
آفریقا زیستگاه و زادگاه سازهای بومی و محلی بسیاری است که امروزه برخی از آن‌ها برای مردمان سایر نقاط جهان نیز شناخته شده‌اندکالیمبا بیشتر در شمال شرق آفریقا دیده میشود. زیستگاه اصلی این ساز کشورهای کنگو و زیمبابوه است.
به دلیل ذوق و خلاقیت مردم در مناطق مختلف مدل‌های مختلفی از کالیمبا در سراسر آفریقا یافت میشود که متناسب با شرایط مردم هر منطقه، با تنوع در شیوه ساخت و تنوع اسم همراه هستند.
این ساز در برخی کشورهای انگلیسی زبان، به نام «thumb piano» یا «پیانوی انگشت شصتی» و در جزایر دریای کارائیب، به نام «اِمبی‌یرا» (mbira) و «کالیمبا» معروف است.
ساختار ساز کالیمبا چگونه است؟
این ساز شامل تعدادی تیغه روی بدنه ی چوبی است که هنگام نواختن با ارتعاش این تیغه ها توسط نوک انگشتان صدا تولید میشود و در بدنه ی چوبی که معمولا از جنس ماهون، افرا، گردو و … است، صدا پخش می شود و از طریق حفره ای که روی این بدنه طراحی شده است، چند برابر تشدید شده و منتشر می گردد.
البته با وجود اینکه طراحی اصلی و اولیه ی ساز کالیمبا با چوب است، میتوانید در بازار ساز هایی را ببینید که از جنس های مختلف مانند شیشه برای ساخت این ساز استفاده شده است.
منظور از تیغه، زبانه‌ها یا میله‌های فلزی است که به‌صورت عمودی از بالابه‌پایین این ساز قرار گرفته‌اند، کالیمبای اصلی شامل 17 تیغه است ولی کالیمبای 7 و 11 تیغه هم در بازار موجود است.
گاهی در ساخت این ساز از نیروی مغناطیس و آهنربا برای تقویت صدا استفاده میشود. در این حالت قطعات کوچک آهنربا داخل جعبه صدا نصب می‌شوند.
روی تیغه‌های فلزی ساز که حکم کلاویه‌های پیانو را هنگام نواختن دارند، برای شناسایی نت‌ها، برچسب‌های نت را می‌چسبانند. این برچسب‌های رنگی (notes stickers) در ادامه حروف انگلیسی که از هفت نت موسیقی نمایندگی می‌کنند و شامل دو C/ ر D/ می E/ فا F/ سل G/ لا A/ سی B هستند که این به نواختن ساده تر و سریع تر نت ها کمک خواهد کرد.
البته ساز کالیمبا یک ساز راحت برای یادگیری است که با کمی تمرین میتوانید به سرعت موسیقی مورد علاقه خود را با آن بنوازید.
اندازه حدودی کالیمبا به شرح زیر است: طول آن ۱۸ سانتیمتر، عرض ۱۳ سانتیمتر و ارتفاع آن ۳ سانتیمتر است. کالیمبا، وزنی در حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم دارد.
در جعبه آکبند ساز، چکش کوک کالیمبا هم موجود است.
کوک کردن ساز کالیمبا چگونه است؟
برای کوک کردن ساز کالیمبا باید از چکش مخصوص خودش که هنگام خرید در بسته بندی آن موجود است استفاده کنید. با استفاده از این چکش ضربه‌هایی به بالا یا پایین تیغه‌ها بزنید تا تیغه‌های مورد نظر کمی به جلو یا عقب حرکت کنند.
در واقع طول آن‌ها نسبت به خرک یا پل ساز را با این کار تغییر می‌دهید. هرچقدر طول تیغه کمتر شود، صدای آن زیرتر و هرچقدر طول آن بیشتر، صدا بم‌تر میشود.
برای اینکه بفهمید چه موقع تیغه‌ها در اندازه و جای مناسب قرار دارند و ساز کوک شده است، میتوانید به راحتی از الکتریک تیونر یا اپلیکیشن کوک روی موبایل‌تان استفاده کرد. تا زمانی که صفحه نمایش تیونر خطا می‌دهد و رنگ نت را قرمز نشان می‌دهد، از چکش کوک استفاده کنید و تیغه‌ها را جا‌به‌جا کنید، تا اینکه نت مورد نظر را به رنگ سبز نشان دهد. برای ایجاد صداهای بم احتیاج دارید که چکش را به بالای تیغه‌ها بزنید و برای صدای زیر باید چکش را به پایین تیغه‌ها بزنید.
انواع ساز کالیمبا
کالیمبا جز سازهای ایدیوفون یا زخمه ای به شمار می رود که ساختاری بسیار استاندارد دارد ، انواع مختلف این ساز توانایی اجرای تعداد مختلفی از نت ها را دارند برای مثال کالیمبا 7 نت یا یک اکتاو ، 12 نت یا یک اکتاو و نیم و 14 نت یا دو اکتاو از پر استفاده ترین انواع کالیمبا هستند.
در قسمت زیری این ساز یک محفظه چوبی قرار دارد که مانند دیگر سازهای زخمه ای یا زهی زخمه ای کار پروراندن صدا را بر عهده دارد. تولید صدای این ساز ازتوسط تیغه های فلزی انجام می شود که به دلیل کوتاه و بلندی فرکانس متفاوتی تولید می کنند.
نحوه ی نگهداری کالیمبا
مهم ترین نکته در ارتباط با نگهداری از ساز کالیمبا مربوط به بدنه ی چوبی آن می باشد که بهترین مکان، دمای معتدل اتاق است و بهتر است این ساز به یک‌باره از مکانی سرد به مکانی گرم یا بالعکس منتقل نشود. زیرا این امر باعث می شود هم چوب و هم تیغه ها منبسط و یا منقبض شوند و باعث از هم گسستگی چوب گردد و یا تیغه ها در طولانی مدت، کیفیت صدای خود را از دست بدهند.
همین طور دقت داشته باشید اگر در محیطی مرطوبزندگی میکنید، حتما از بسته های کوچک رطوبت گیر استفاده کنید و همچنین برای تمیز کردن بدنه و تیغه ها بهتر است از پد مخصوص داخل پک ساز استفاده شود.
سخن پایانی
ساز کالیمبا یک ساز آفریقایی با آوای فوق العاده است که میتواند بهترین جایگزین برای پیانو باشد. اجزا و انواع آن را نیز با هم بررسی کردیم.پیشنهاد می کنیم برای آرامش درونی خودتان و ابزار احساساتی که در جملات بیان نمیشوند، حتما به سراغ موسیقی بروید. و موسیقی هایی که به سرعت و آسانی آموزش داده می شوند بهترین گزینه برای شروع موسیقی است.
صدای ساز کالیمبا آرامش بخش روح است بنابراین حتما نواختن با این ساز را امتحان کنید.در مجموعه مارسین علاوه بر خرید صنایع دستی می توانید داشتن انواع سازها را نیز تجربه کنید.