مجله مارسین, مجله هنر

تاریخچه صنایع دستی ایران

صنایع دستی پر درآمد

بدون شک استعداد و قدرت خلاق ایرانیان و علاقه آنها به هنر و خلق آثار هنری یکی از عوامل ماندگاری صنایع دستی ایران بوده است. با این حال ، فرهنگ ایران ، مانند دیگر فرهنگ های خاور نزدیک باستان، دارای تمدن بسیار پیچیده و متنوعی است و برای مطالعه و شناسایی آن باید به اسناد تاریخی مراجعه کرد. ما باید مطالعه تاریخ صنایع دستی ایران را از مدت ها پیش آغاز کرده و روند تکامل آن را بررسی کنیم.

 به این ترتیب ، ما به منبع اصلی صنایع دستی ایرانی دسترسی پیدا می کنیم که امروزه هنوز در مناطق مختلف ایران رایج است. تاریخچه صنایع دستی ایران نشان می دهد که صنایع دستی ایرانی تا حد زیادی تحت تأثیر هنر یونانی در دوره سلوکیان بوده است اما به تدریج در دوره اشکانی به یک هویت ایرانی تبدیل شده است.البته بهتر است این نکته را اضافه کنم،مفهوم صنایع دستی از زمان رنسانس رواج پیدا کرد.زمانی که دستگاه های مختلف جای دست انسان را برای خلق خیلی از وسائل گرفت.اگر بخواهیم طبق مفهوم حال حاضر صنایع دستی به آن بپردازیم،تمامی وسائل باستانی صنایع دستی هستند.اما ما در این مقاله به مواردی می پردازیم که تا الان به حیات خود به صورت صنایع دستی ادامه داده اند.

تاریخ صنایع دستی ایران در عصر حجر

شواهد سکونت انسان در عصر نوسنگی به حدود 20000 سال پیش بر میگردد با کشفیاتی در در غار دربندشی گیلان انجام شد این ادعا به اثبات رسید.آثار و دوره تاریخی عصر حجر به دو بخش پیش از سفال و پس از سفال تقسیم می شود.اما بیشتر آثار بجای مانده از این دوران سفال ها هستند که باهنرمندی بسیار ساخته شده اند.

گیرشمن در کتاب خود به این مطلب اشاره کرده است که در دوران نوسنگی افرادی در کوهستان های بختیاری زندگی می کردند در کنار همان آتشی که برای پخت و پز استفاده می کردند سفال می ساختند.شاید بتوان ظروف سفالی را از قدیمی ترین صنایع دستی که تا امروز پا برجاست دانست.تاریخچه صنایع دستی ایران ،در حوزه انواع ظروف سفالی بسیار غنی است.و از این آثار در مناطق مختلف ایران کشف شده استو در موزه ها نگهداری می شود.جام انیمیشن،گاو اونتاش گال،تکوک های سفالی از قدیمی ترین سفالینه هایی هستند که در ایران کشف شدند.

تاریخچه صنایع دستی ایران-عصر حجر

صنایع دستی ایران در عصر فلز

عصر برنز یا عصر مفرغ دوره‌ای در تاریخ پیشرفت بشری است که در روند آن انسان‌ها بیشتر به فلزکاری دست زدند و از شیوه‌هایی برای گداختن مس و قلع و فرایند آلیاژسازی آن و قالب‌ریزی برنزپ بهره بردند. عصر برنز بخشی از تقسیم‌بندی سه‌گانه اعصار که در سال ۱۸۳۶ توسط کریستین یورگنسن تومسن برای طبقه‌بندی و مطالعه جوامع باستانی و تاریخ پیشنهاد شد. دو دوره پیش و پس این دوره در سامانه یادشده عصر سنگ و عصر آهن می‌باشند. بر سر اینکه خاستگاه اولیه برنز کجا بوده‌است بحث است. اما برنزِ قلعی در چندجای مستقل از یکدیگر ساخته می‌شده‌است. کهن‌ترین جایی که در آن برنز یافت شده‌است ایران و کشور کنونی عراق می‌باشند.(منبع : ویکی پدیا-عصر برنز)

در بررسی تاریخچه صنایع دستی ایران در دوران فلز یا عصر برنز به صنایع دستی بسیار زیاد و ارزشمندی می رسیم که به علت خاصیت مقاوم بودن فلز آثار نسبتا زیادی از آن دوران بجای مانده است.

تاریخچه صنایع دستی ایران - عصر فلز

صنایع دستی ایران در دوران هخامنشی

دوران پر شکوه امپراتوری هخامنشی با توجه به وسعت قلمرو،تنوع بسیار زیادی نیز در صنایع دستی وجود داشت.هنر در دوران هخامنشی سعی داشت فضایی عاری از خشونت را به تصویر بکشد به همین دلیل استفادهاز عناصر طبیعی مانند حیوانات و گیاهان بسیار در آثار آن زمان دیده می شود.حجاری و سنگ تراشی یکی از هنرهایی بود در دوران هخامنشی رواج داشت در ببرسی تاریخجه صنایع دستی ایران در طمان هخامنشیان می توان توجه ویژه ای بهاین صنعت داشت.آنچه مسلم است تحولات هنرى در عهد هخامنشى در نيمهٔ قرن پنجم ق.م به نهايت درجهٔ کمال رسيد. متأسفانه بعد از سلطنت اردشير دوم اين هنر عالى رو به انحطاط نهاد.

تاریخچه صنایع دستی ایران-دوران هخامنشی

تاریخچه صنایع دستی ایران در دوران ساسانی 

در دوره ساسانیان ، هنر و معماری ایران یکی از دوره های اوج خود را ثبت کردند و صنعتگران ساسانی صنعت فلزکاری ایران را به کمال رساندند. نمونه های بسیاری از سینی ها و ظروف در طرح های مختلف آن دوران که در کشورهای مختلف از جمله در روسیه کشف شده است ، مهارت فوق العاده فلزکاران در زمان ساسانیان را نشان می دهد.

همچنین باید به ریخته گری نقره ای که برای ساخت بشقاب ، کاسه ، فنجان و حصیر استفاده می شود ، اشاره کرد ، که گاهی اوقات به شکل پرندگان و سایر حیوانات ساخته می شود. ظروف طلا ، نقره یا سایر فلزات تزئین شده با روش طلا یا مینای دندان از جمله هنرهای مربوط به فلزکاری ساسانی میباشد.

تاریخچه صنایع دستی ایران در دوران سلجوقی

بدون شک دوران سلجوقیان درخشان ترین عصر فلز ایران است. زیرا در این دوره ، انواع ظروف و محصولات فلزی به سبک قالب مسی و قالب نقره و همچنین با روشهای ساخت ، حکاکی و مشبک سازی ساخته می شد. در دوران سلجوقیان روش های جدید دیگری برای فلزکاری وجود داشت که شامل استفاده از فلزاتی مانند مس و نقره در سایر آلیاژهای فلزی بود.

تاریخچه صنایع دستی ایران-سلجوقیان

تاریخچه صنایع دستی ایران در دوران صفویه

شکی نیست که فرش ایران در دوران صفویه پررونق ترین دوران خود را گذرانده است و از آن زمان شاهکارهای ارزشمندی خلق شده است. زیباترین فرشهای ایران در عصر صفویه به فرش اردبیل معروف است که اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می شود.

تبریز ، همدان ، کاشان ، کرمان ، اصفهان و هرات مهمترین مراکز قالیبافی ایران بودند. در عصر صفویه ، فرش به کشورهای اروپایی صادر می شد و یکی از معروف ترین آنها فرش هایی بود که به لهستان صادر می شد و به فرش های لهستانی  معروف است.

تاریخچه صنایع دستی ایران - صفویه

تاریخچه صنایع دستی ایران پس از دوره صفویه

در دوره افشاریه و زندیه شاهد کاهش تدریجی صنایع دستی ایران هستیم و حتی آثار نقاشی ایران در دوره زندیه نیز نشان دهنده تکرار هنرهای اواخر صفویه ایران بود.

در دوره قاجار ، تغییر نسبی در رنگ آمیزی و موضوع در کاشی کاری رخ داد و در بیشتر کاشی های این عصر ، استفاده از رنگ قرمز در موضوعات تاریخی یا زندگی روزمره درباریان مشاهده شد. با این حال ، کاشی کاری به عنوان یکی از هنرهای مربوط به هنرها و معماری سنتی ایران ، علیرغم فراز و نشیب های آن ، از رونق خوبی برخوردار است.

اگرچه قالی بافی ایران پس از اوج شکوه و اقتدار در عصر صفویه ، در دوره های بعد رونق کمتری داشت ، اما پس از دوره قاجار به خوبی بازیابی شد و به اروپا و جاهای دیگر صادر شد.

تولید شیشه های دست ساز از دوران صفویه رو به کاهش بوده است. اما ، طی 30 سال گذشته ، ما شاهد رونق نسبی این صنعت هنری در تهران بودیم ، به عنوان مهمترین مرکز تولید شیشه های دست ساز. هنرهای مرتبط با چوب مانند خاتم پس از تأسیس مدرسه قدیمی صنایع دستی در 1309 میلادی رواج بیشتری یافت.

مطلب پیشنهادی: خرید صنایع دستی ایرانی در خارج از کشور

جدیدترین مطالب

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *