مجله مارسین, مجله هنر

سنگ نگاره یا هنر صخره ای چیست

سنگ نگاره یا هنر صخره ای چیست

سنگ نگاره یا هنر صخره ای چیست

سنگ نگاره یا هنر صخره ای چیست سنگ نگاره ها، کهن ترین آثار تاریخی و هنری به جا مانده از بشرند که در آنها رمز و رازهای فراوانی نهفته استو از بهترین پنجره های رو به گذشته های دور می باشند که از طریق آنها می تواناز منظرهای «Perspective» گوناگون، زندگی انسان های اعصار کهن را رصد کرد.به زبان ساده به هر تصویر و نگارشی بر روی سنگ، سنگ نگاره یا هنر صخره ای می گویند.اگر این نوشته ها یا نقاشی ها بر روی سنگ با رنگ یا امثال آن باشد به آنها «Pictographs»و اگر نقوش یا نوشته ها از طریق کنده کاری ها یا «Pecking» (حک یا حجاری مثبت یا منفی[در حکاکی مثبت نوشتار برجسته است و در حکاکی منفی نوشتار فرو رفته و خالی است])

بر روی سنگ ها انجام شده باشد به آنها «Petroglyphs»، «Petrographs» می گویند.اغلب در درون غارهای قدیمی از نقاشی یا نوشته های با رنگ استفاده شده («Pictographs»)

که عموماً عمر آنها در برابر عوامل طبیعی بسیار کوتاه است و علت ماندگاری آنها از هزارانسال قبل تا کنون در دسترس نبودن و محفوظ بودن آنها در برابر عوامل طبیعی بوده است.

سنگ نگاره یا هنر صخره ای نشانه های انسانی ساخته شده بر روی سنگ های طبیعی است آنها عمدتا مترادف با هنر پاریتال می باشند پدیده های جهانی مانند سنگ نگاره یا هنر صخره ای در بسیاری از مناطق متنوع فرهنگی جهان یافت می شود

باستان شناسان با مطالعه مفهوم سنگ نگاره یا هنر صخره ای بر این باورند که سنگ نگاره ها دارای اهمیت جغرافیایی و مذهبی هستند اولین جرقه مطالعات هنر سنگ در ابتدا در قرن نوزدهم در میان دانشمندان فرانکوفون در حال مطالعه هنر سنگ های پائئولیتیک انجام شد که این مطالعات از سمت غرب اروپا توسعه پیدا کرد.

سنگ نگاره های Petroglyphs

اما سنگ نگاره های کنده کاری شده («Petroglyphs») علاوه بر اینکه در غارها کشف شده اند، در محوطه های باز و بیرون غارها نیز وجود دارند.

قسمت اعظم سنگ نگاره های محیط های باز در برابر عوامل طبیعی مانند سرما، گرما، باد، باران و یخ زدگی از بین رفته اند و می روند.

از طرف دیگر متأسفانه به علت عدم آگاهی، مردم نیز تعداد بسیار زیادی از آنها تخریب و نابود شده است.

همچنین در احداث راه ها و جاده ها و یا معادن سنگ نیز امکان از بین رفتن این آثار وجود دارد، بعضاً در یک پروژه جاده سازی شاهد از بین رفتن تعداد زیادی از آنها بوده ایم. سالیابی سنگ نگاره های ایران از دیدگاه صاحب نظران متفاوت است.

به نظر تعدادی از آنان قدمت بعضی از سنگ نگاره های ایران به 5 تا 40 هزار سال هم می رسد.

این سالیابی ها اکثراً از طریق کارکردهای مقایسه ای بوده و از رویکردهای علمی نوین (مانند طیف سنجی شتاب دهنده عمومی، ریز فرسایش و…)

کمتر بهر گیری شده است.

سنگ نگاره های Petroglyphs

سنگ نگاره ها در همه قاره ها به جز جنوبگان،كه در دوران كهن هرگز محل زندگي انسان نبوده،پيدا شده اند. برای همين سنگ نگاره ها هنری جهانی هستند كه با شروع تمدن دشت نشينی،شكل گيری اجتماعات بزرگتر و آغاز كشاورزی نخستين نشانه های نياز انسان به خط و علائم ارتباطی بوده اند.

یران شاهراه تمدنهای باستانی و مهد فرهنگهای قبل تاریخ، هزاران راز نهفته در خود پنهان کرده است. در این میان، سنگ نگارهها از نویافته ترین هنرهای ایران هستند که در نقاط مختلف ایران پراکنده اند و هر یک نشان و کلامی از دنیای باستان دارند.

اغلب در درون غارهای قدیمی از نقاشی یا نوشته های با رنگ استفاده شده که عموماً عمر آنها در برابر عوامل طبیعی بسیار کوتاه است و علت ماندگاری آنها از هزاران سال قبل تا کنون در دسترس نبودن و محفوظ بودن آنها در برابر عوامل طبیعی بوده است.

اما سنگ نگاره های کنده کاری شده علاوه بر اینکه در غارها کشف شده اند، در محوطه های باز و بیرون غارها نیز وجود دارند. قسمت اعظم سنگ نگاره های محیط های باز در برابر عوامل طبیعی مانند سرما، گرما، باد، باران و یخ زدگی از بین رفته اند و می روند. از طرف دیگر متأسفانه به علت عدم آگاهی، مردم نیز تعداد بسیار زیادی از آنها تخریب و نابود شده است.

سنگ‌نگاره‌ها را می‌توان از کهن‌ترین آثار تاریخی و هنری به جا مانده از بشر دانست. در ایران، چند ده هزار نمونه از این نقاشی‌ها بر روی سنگ‌ها یافت شده‌اند. عمر بعضی از این نگاره‌ها به بیش از ۴۰٬۰۰۰ سال می‌رسد. بزرگترین و کاملترین سنگ نگاره‌های ایران در منطقه تیمره گلپایگان قرار دارد. هنر صخره‌ای کهن‌ترین شکل سنگ‌نگاره است.

باستان شناسان آغاز سنت سنگ نگاره ها را با پايان دوران پارينه سنگی و كوچ انسان از غارها به دشت ها و شروع نو سنگی همراه می دانند. به اين ترتيب قدمت آنها را حداكثر 12 هزار سال مي دانند و اوج ظهور اين آثار بسته به سرزمين هاي مختلف بين 10 تا 5 هزار سال پيش تخمين زده مي شود.

سفال های برجا مانده، نقوش سنگ نگاره ها؛ این نشانه ها خود نمادی از سیر زندگی و احساسات قوی آن ملت نسبت به پدیده های فرهنگی بوده است. نكته جالب توجه اینكه، نیاكان ما با این نمادهای ساده كه از خود به یادگار گذاشته اند؛ تا وقتی انسان حیات دارد سخن می گویند. این نشان از عظمت ملت ها دارد كه زمان قادر به استهلاك آنها نیست. حاصل حیات و عظمت انسان ها آثار و بدایع آنهاست. كه نیاكان ما به شایستگی از عهده آن برآمده اند.

سبك هنر سنگ نگاره ها، نمادهای بكاررفته، ابزارهای استفاده شده در حكاكی هر كدام برای كارشناسان معيار ديگری است كه با توجه به رطوبت محلی در طول زمان و جهت قرارگيري نقش ها نسبت به جهت عمومی وزش باد در منطقه، يا سر پناه داشتن نقش ها در مقابل برف و باران سنجيده می شود.

عمق حك شده اغلب سنگ نگاره ها فقط حدود نيم سانتی متر است، آثار ضربه و روشنی زير پوسته سنگ در بعضی از آنها به خوبی ديده می شود، در حالی كه بعضی ديگر كه كهن ترند يا سريع تر فرسوده شده اند، به رنگ سطح تيره سنگ درآمده و محو شده اند. در تيمره بسياری از نقش ها در تخته سنگ های رو به شرق (خلاف جهت عمومی وزش باد) و بر ديواره هايی با زاويه عمود بر زمين حك شده اند كه طي هزاره ها از باد و باران كمتر فرسوده شوند.

درصد سنگ نگاره ها بر اساس نمونه گیری تصادفی از تعدادی محوطه ها در ایران:

۱- بز کوهی در طرح ها و حالات مختلف، به ویژه طرح های سمبلیک (شاخ های بلند آن خمیده و به دمش رسیده است) = ۸۸ درصد

۲- نقش های انسان در حالات مختلف مانند کمانداری پیاده، سوار، در حال شکار، ملبس و بدون لباس، رقص های آیینی یا جادویی و… = ۳ درصد

۳- نقش نمادهایی همچون اشکال و حروف رمزی، حلقه های قدرت، نوشتارها و… = ۲ درصد

۴- نقش های اسب وحشی، اسب اهلی با سوار و بدون سوار در حالتهای مختلف = ۲ درصد

۵- نقش های شتر یک کوهان و دو کوهان = ۱ درصد

۶- نقش های گربه سانان، سگ سانان، موش، گراز، گورخر و… = ۱ درصد

۷- نقوش گوزن (زرد، مارال و شوکا)، قوچ کوهی، کرگدن و… = ۱ درصد

۸- نقش های موجودات ناشناخته (UFO) و حیواناتی که امروزه وجود ندارند و نسل آنها منقرض شده است = ۱ درصد

۹- نقش های علائم و نشانه های هندسی = ۰/۵ درصد

 

مچموعه مارسین با فعالیت در عرصه هنر و صنایع دستی علاوه بر خرید و فروش صنایع دستی مختلف سعی در معرفی تاریخ و هنر این سرزمین دارد.


مارسین-فروشگاه صنایع دستی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *