آشنایی با هنر سفال گری

سفالگری چیست ؟

سفالگری به هنر ساخت ظروف سفالین با گِل گفته می شود. در سفالگری پس از ساخت ظروفی از گِل رُس توسط هنرمند سفالگر، آنها را داخل کوره گذاشته و به واسطه دمای زیاد کوره و پختن ظروف، ماهیت مواد از گِل رُس به سفال سخت تغییر کرده و در حالتی که سفالگر آن را ساخته است، سفت و محکم شده و شکل ثابت به خود می‌گیرد.ظروف سفالی یکی از صنایع دستی قدیمی ایران و جهان است. در ایران شهر لالجین همدان در زمینه ظروف سفالی از شهرت بیشتری برخوردار است.خرید صنایع دستی در این شهر بیشتر سفالینه ها هستند.

تاریخچه سفالگری

 یکی از قدیمی ترین هنرها و صنایع بشری سفالگری به حساب می‌آید که در مواردی حتی به اعتبار کشف نمونه هایی از آن قدمت و پیشینه تمدنی را هم تعیین کرده اند. اولین نمونه های سفالی مربوط به 8000 سال قبل از میلاد مسیح است که بدون استفاده از چرخ ساخته شده است و در کنار آتش و بدون کوره پخته می شده است.

در بسیاری از موارد انسان اولیه به تقلید از سبدهایی که با استفاده از ترکه نازک درختان ساخته میشده است سفالینه ها را می ساخت و در برخی از موارد از سبدها بعنوان قالب استفاده می کردند.در 3500 ق.م چرخ سفالگری ساده ای اختراع می شود که موجب تحولی شگرف در هنر سفال می گردد.

پس از آن انواع تکنیکهای تزئین و رویه آرایی مثل نقاشی، حکاکی و برجسته کاری روی سفال به وجود می آید. پس از کشف چرخ، پیدایش و کاربرد لعاب مهمترین تحول در زمینه سفال گری محسوب می شود. ماده اولیه کار سفالگری گل است که از ترکیب انواع خاکها با آب به دست می آید.

معرفی انواع خاک سفالگری

انتخاب گل سفالگری مناسب، اولین و مهم‌ترین مرحله ساخت یک سازه سفالی است. برای اینکه بتوانید گل سفالگری مناسب کارتان را پیدا کنید ابتدا باید نوع کوره‌ای که از آن استفاده می‌کنید را در نظر بگیرید، علت در نظر گرفتن نوع کوره این است که هر نوع خاکی یک میزان درجه تحمل حرارت را دارد.

با توجه به سازه‌ای که می‌خواهید بسازید و ابزاری که جهت ساخت سازه از آن‌ها به‌کار می‌برید ممکن است نتوانید از یک خاک به تنهایی استفاده کنید و نیاز باشد چند خاک را ترکیب کنید. اما به صورت کلی خاکهای مورد مصرف به دو دسته تقسیم می شوند: خاکهای اولیه مثل کائولین، خاک سفید، و خاک آستون ور که برای ساخت سرامیک به کار می روند و خاکهای ثانویه مثل رس که برای ساخت سفال به کار می رود.

روش های مورد استفاده در سفالگری

محصولات سفال و سرامیک به طور معمول به روشهای مختلف ساخته می شوند که عبارتند از: روش فشاری، روش ورقه ای، روش لوله ای، روش چرخکاری، روش دوغابی. که روشهای فشاری، ورقه ای، لوله ای بیشتر با مهارت دستان هنرمند و استفاده از قوه ذوق و خلاقیت وی شکل می گیرد.

روش چرخکاری همراه بااستفاده از چرخ سفالگری می باشد. در روش دوغابی که برای تهیه سرامیک به کار می رود، دوغاب تهیه شده در قالب هایی از جنس گچ ریخته شده و به این وسیله به آن شکل می دهند. پس از اجرا سفال و سرامیک خام حاصل را درکوره با دمای 950 الی 1000 درجه سانتی گراد می­پزند. فراورده حاصل را بیسکوئیت می نامند که برای مراحل لعاب دادن و انواع رویه آرایی­ ها و تزئین استفاده می­شود.

یکی از روش هایی که برای تزیین ظروف سفالی استفاده می شود و ارزش بسیار بالایی به این ظروف می دهد میناکاری است.خرید محصولات میناکاری سفالی می تواند حس خوب و نوستالژی داشته باشد.

ابزار های سفالگری

ابزار حلقه، سیم و تراش :

در سفالگری با دست از این ابزار به منظور پیرایش و ایجاد نقش و نگار روی ظروف استفاده می شود. این ابزار برای کار با چرخ سفالگری توصیه نمی شوند چرا که برای کار با چرخ شکننده هستند و مقاومت کافی را دارا نیستند.

اسفنج :

یکی از مفید ترین لوازم سفالگری اسفنج است. یک اسفنج نسبتاً بزرگ طبیعی یا مصنوعی با کیفیت برای جذب آب اضافی کاربرد فراوانی دارد. گاهی به جای اسفنج از حوله یا پارچه هایی که جذب خوبی برای آب دارند،نیز استفاده می‌شود.

ابزارآلات چوبی سفالگری :

این ابزارها انواع مختلف کاردک هستند که در هر دو نوع سفالگری کاربردهای زیادی دارند. از این ابزارها به منظور پیرایش ظروف سفالین استفاده می شود.

قلمو :

از قلمو به منظور حمل آب و چکاندن در مناطق مورد نظر استفاده می شود. همچنین می توانید پس از خشک شدن ظرف به وسیله قلمو، آن را رنگ کرده و تزئین نمائید.

جعبه :

ابزارهای سفالگری اغلب کوچک هستند، لذا برای سر و سامان دادن به لوازم و جلوگیری از گم شدن احتمالی، سفالگران برای لوازم خود یک جعبه تهیه می کنند. برای این منظور جعبه مقوایی توصیه نمی شود چون احتمال ریختن آب و گِل بر روی جعبه وجود دارد و ممکن است به جعبه شما آسیب وارد شود.
برای این منظور بهتر است از جعبه های فلزی، چوبی یا پلاستیکی استفاده کنید.

کاسه و آب:

یکی از لوازم ضروری در سفالگری کاسه و آب است.
چون در هنگام کار با گِل، گِل به دست سفالگر چسبیده و مزاحم کار وی می شود، سفالگر با تر نمودن دستان خویش گِل را نرم کرده و از دستش جدا می کند.

اندازه گیر :

از این وسیله به منظور اندازه گیری وسیله مورد نظر استفاده می شود. چون اندازه و ابعاد ظروف ممکن است کم یا زیاد شود، سفالگران با استفاده از اندازه گیر، اندازه دقیق هر وسیله را مشخص کرده و مطابق با آن اندازه ظرف مورد نظر را آماده می کنند.

سوزن سفالگری

این سوزن، سوزن بلندی است که دسته ای چوبی یا پلاستیکی دارد. از این سوزن به منظور برش دادن گِل و ایجاد نقش و خطوط بر روی سفال استفاده می شود.

مارسین-فروشگاه صنایع دستی