آشنایی با هنر طراحی صحنه در تئاتر

طراحی صحنه چیست؟

هنر طراحی صحنه یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های هر نمایش به حساب می‌آید، این نمایش می‌تواند روی پرده سینما، تئاتر، کنسرت و یا فیلم و برنامه های تلویزیونی باشد. هنرمندان طراح‌صحنه ابتدا باید نمایشنامه را درک کرده و با استفاده از خلاقیت و درک خود، بدون استفاده از هیچ کلمه یا جمله ای، با وضوح کامل و تنها با یک نگاه مخاطب، منظور خود را به بیننده برساند و بهترین صحنه را برای هر بخش طراحی و تولید کنند.

درواقع نحوه‌ی کار طراح‌صحنه به این صورت است که فیلنامه یا نمایشنامه را که متنی ادبی و مکتوب است با استفاده از راهنمایی های کارگردان به تصویری بصری تبدیل کند. این تبدیل کردن برای هر نوع نمایش با شیوه‌ی مخصوص به خود صورت می‌گیرد .

در طی طراحی‌صحنه‌های نمایش، ابتدا طراح روی کاغذ طرح مورد نظر را مطرح کرده و پس از گرفتن تایید کارگردان آن را اجرایی می‌کند. البته معمولا در حین کار نیاز به تغییرات جزئی و کلی در طراحی‌ صحنه یا لباس بر اساس نظر کارگردان و عوامل جانبی ایجاد می شود که یک طراح حرفه ای باید انعطاف کافی برای این تغییرات را داشته باشد. در ادامه به صورت مفصل در خصوص مراحل طراحی‌صحنه صحبت خواهیم کرد.

انواع طراحی صحنه

هنگامی که نمایش توسط کارگردان به طراح صحنه سپرده می‌شود، یک سری توافقات اولیه باید صورت گیرد که تعیین نوع طراحی‌صحنه براساس نمایشنامه در این زمان صورت می‌گیرد. انواع طراحی‌صحنه به شش نوع تقسیم بندی می‌شود.

طراحی صحنه ساده

این روش طراحی با استفاده از نقاشی صحنه ها یا اسلایدرها و فیلم هایی که توسط ویدئو پروژکتورها روی صحنه ایجاد می‌شود، طراحی می‌گردد. بنابراین طراح‌صحنه بیشتر در هماهنگی ها و طراحی، نقش داشته و تولید صحنه معمولا توسط هنرمندان نقاش ایجاد می‌شود.

صحنه روی سکو

در این روش، روی یک سکوی بزرگ تمامی صحنه ها از ابتدا طراحی و تولید می‌شود و سپس با استفاده از نورپردازی و پرده، صحنه های مختلف نمایش داده‌شده و بازیگران در قسمت‌های مختلف سکو، جابه‌جا می‌شوند و در صحنه‌های جدید بازی می‌کنند.

 صحنه‌ی نمایش جعبه‌ای

این نوع طراحی با فرض جعبه ای بودن صحنه‌ی اجرا، صورت میگیرد. این جعبه با چهار وجه ایجاد و پوشانده شده است، حال فرض کنید دیوار چهارم وجود نداشته و مخاطبان از روی صندلی خود بتوانند داخل صحنه را تماشا کنند. این نوع طراحی به دو روش انجام می‌شود به این صورت که هر صحنه با صحنه‌ی بعد کاملا متفاوت بوده و به صورت جداگانه طراحی شود و یا صحنه ها قابل تعویض و تبدیل به صحنه ی بعد باشد. که هرکدام مزایا و معایب خود را دارند ولی هردو نیاز به محاسبه‌ی درست زمان و تمهیدات لازم جهت تغییرات دکور را که توسط طراح صحنه صورت می‌گیرد، دارند.

طراحی صحنه با اسکلت ثابت، لوازم صحنه و المان های قابل تغییر

در این نوع از طراحی‌صحنه یک پایه‌ی ثابت، طراحی شده و صحنه های مختلف با تغییرات المان‌های مختلف و دکوراسیون های متفاوت تغییر می‌کند و صحنه ای به صحنه‌ی دیگر تبدیل می‌شود.

طراحی صحنه متحرک

برای طراحی متحرک صحنه از المان هایی استفاده می‌شود که با تغییر حالت و شکل، به المان جدید که در صحنه‌ی بعد استفاده می‌شود، تبدیل شوند. این نوع طراحی‌صحنه از جذاب‌ترین طراحی‌ها برای مخاطبان است.

طراحی با استفاده از نورپردازی

طراحی با استفاده از نورپردازی در فضاها و صحنه‌های مختلف انجام گرفته و نور جایگزین حجم و دکور می‌شود. طراحی‌صحنه با استفاده از نور یکی از مواردی است که نیاز به تخصص دارد و طراحان صحنه ایده و فکر آن را انجام داده و طراح نور آن را پیاده سازی می‌کند.

مراحل طراحی صحنه تاتر و سینما

در ایجاد یک سناریوی کامل، انجام مراحل طراحی‌صحنه با دقت و جزئیات باید صورت گیرد که حاصل آن برای مخاطب قابل‌باور بوده و به درک شرایط توسط مخاطب کمک کند.

مرحله‌ی تفکر و درک نمایشنامه

در مرحله‌ی اولیه باید نمایشنامه یا فیلم‌نامه توسط طراح مطالعه شود، نیازهای احساسی و فیزیکی آن بررسی شده و نوع طراحی، که بالاتر توضیح دادیم، مشخص گردد.

طراح‌صحنه باید تفکر گسترده‌ای در موضوعات مختلف داشته باشد، ممکن است موضوع نمایش بسیار تخصصی باشد و این نیاز به وجود آید که از طریق مراجعه به سوابق، تجارب قبلی، مطالعه و تحقیق در کتاب‌خانه‌ها، مطالعات میدانی و بازدید از محله‌ها و … اطلاعات لازم کسب شود، تا به بهترین شکل، منظور کارگردان روی صحنه‌ی نمایش تحقق یابد.

مرحله‌‌ی طراحی صحنه

پس از انجام مطالعات اولیه و تفکر درخصوص موضوع نمایش و صحنه های موردنیاز، باید نتیجه گیری این تحقیقات روی کاغذ پیاده سازی شود. معمولا در این مرحله استفاده از نظرات کارشناسان به ویژه کارگردان بسیار کمک کننده و تعیین کننده خواهد بود. این طرح اولیه نیازی به رنگ آمیزی یا ابعاد خیلی دقیق ندارد ولی بعد از تایید طرح اولیه باید رنگ ها و ابعاد نیز کاملا مشخص شوند و طرح اصلی هر صحنه به صورت مجزا تکمیل گردد.

هرچقدر طرح اولیه‌ای که زده می‌شود، دارای جزییات و ظرافت بیشتری باشد، رنگ‌ها و شالوده ها به صورت دقیق‌تر بیان شوند، نتیجه‌ی کار حرفه‌ای‌ و دقیق‌تر خواهد بود. بنابراین مرحله‌ی طراحی، یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های طراحان صحنه به شمار می‌رود و نیاز به دقت و تخصص بالایی دارد.

مرحله‌ی اجرای طراحی انجام شده

پس از طراحی، نوبت به اجرای آن روی صحنه می‌رسد. باید با درکی که در مرحله‌ی اولیه شکل گرفته است یک صحنه‌ی باورپذیر برای مخاطب ایجاد شود و برای این امر،.نیاز به شناخت معماری و مصالح موردنیاز در صحنه چه از نظر ظاهری و چه از نظر کاربرد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، وجود دارد.

از این جهت است که می‌گوییم طراحی‌صحنه، تنها یک هنر نیست بلکه مجموعه‌ای از هنرهای مختلف در یک قالب است که توسط هنرمندان طراح، صورت می‌گیرد.

در مرحله‌ی نهایی که دکوراسیون صحنه‌ها کاملا شکل گرفته و انجام شد، مهم‌ترین بخش، استفاده‌ی درست وسایل در دکور است. طراح باید براساس نیاز نمایش، با به کارگیری خلاقیت خود از لوازم دکور مناسب استفاده کرده و هرچه توجه به این جزئیات بیشتر باشد و همخوانی آنها با دکوراسیون بهتر شکل بگیرد، نورپردازی به جا و درست انجام شود، طرح کلی بهتر به مخاطب توضیح داد می‌شود.

استفاده درست از لوازم دکوری برای طراحی دکور صحنه

طی این مجله، بارها به دقت در جزئیات اشاره شد، لوازم دکوری در دکوراسیون صحنه‌ی نمایش، همان جزئیاتی هستند که توجه به آن‌ها سبب تمایز یک طراحی‌صحنه‌ی حرفه‌ای نسبت به سایر طراحی‌ها می‌شود.

گاهی در یک صحنه که در تمام بخش‌های آن از رنگ‌های خنثی استفاده شده‌است، یک گلدان آّبی میتواند میزان آرامش مورد نظر را در آن لحظه به مخاطب منتقل نماید.

همچنین در بسیاری از نمایشنامه ها استفاده‌ی درست از صنایع دستی ایرانی در دکور می‌تواند برای مخاطب جلب توجه کرده و استفاده از اصالت و فرهنگ ایرانی مورد توجه قرار بگیرد. به ویژه استفاده از برخی صنایع دستی که نفیس بوده و می‌تواند یک دکور شیک و خاص را روی پرده نمایش دهد.

مجموعه‌ی مارسین یکی از تولیدکنندگان صنایع دستی ایرانی مانند محصولات خاتمکاری، میناکاری، مس و… است که برای دیدن محصولات میتوانید به صفحه‌ی خرید صنایع دستی مراجعه کنید.

جادوی رنگ ها در طراحی صحنه تئاتر

خط، بعد، حرکت، نور، رنگ و بافت از مهم‌ترین و اصلی‌ترین ارکان طراحی صحنه به حساب می‌آیند. در یک صحنه‌ی نمایش رنگ‌ها هستند که به کل صحنه جان می‌بخشند. رنگ‌ها از دو طریق تولید می‌شوند، یکی همان رنگی است که در تابلوهای نقاشی استفاده می‌شود و در اشیا وجود دارد و دیگری رنگی است که از طریق نورپردازی ایجاد می‌شود.

استفاده‌ی درست از این دو تولیدکننده‌ی رنگ میتواند احساس را در هر صحنه‌ی نمایش به مخاطب انتقال دهد.

در بحث رنگ‌شناسی، ویژگی های رنگ ها و روشناسی آن‌ها، توضیحات بسیار است که در حجم این مقاله نمیگنجد ولی نکته ای که وجود دارد، توجه به ارزش رنگ ها و ترکیب آن‌ها باهم است.

مجله روانشناسی رنگ‌ها می‌تواند در این زمینه، برایتان مفید باشد.

وقتی پای رنگ به صحنه‌‌ی نمایش باز می‌شود در یک نگاه مخاطب باید تمام احساسی که برای آن بخش نمایش لازم است را دریافت کند. مثلا برای یک صحنه‌ی آرام نباید از رنگ‌های تند یا محرک استفاده کرد و همچنین برعکس.

حتی هنگام استفاده از از رنگ اشیا باید نوری که به آن‌ها تابانده می‌شود نیز درنظر گرفته شود. و طراح صحنه با تسلط کامل بر تمامی این موضاعات باید بهترین را برای هر بخش از نمایش پیاده‌سازی کند.

سخن پایانی

طراحی‌صحنه یکی از هنرهای پرطرفدار است که نیاز به تخصص، دقت و مهارت‌های زیادی دارد. این روزها با پیشرفت در زمینه هنرهای نمایشی، استفاده از هنرمندان طراح صحنه و لباس، گسترش خوبی پیدا کرده است و یکی از شغل‌های پردرآمد به حساب می‌آید.

این شغل اصول و مراحل مخصوص به خود را دارد که در این مجله‌ی مارسین درحد آشنایی، آن ها را معرفی کردیم و درآینده بیشتر به مشاغل مربوط به هنرهای نمایشی خواهیم پرداخت. مارسین در تلاش است عرضه محصولات هنریکاربردی، هنر را وارد زندگی روزمره افراد کند. با فعالیت در حوزه خرید صنایع دستی، مد و لباس زنانه و مردانه مانند خرید اینترنتی شومیز زنانه مجلسی، انواع شال و روسری و … هنر فاخر را کاربردی کند.

فروشگاه صنایع دستی و مد و لباس مارسین