همه چیز درباره فیروزه کوبی

مراحل ساخت و فیروزه کوبی

یک فرآورده ی فیروزه کوبی شامل بدنه  ی شئی که قرار است روی آن فیروزه کوبی انجام شود و سپس انجام مرحله به مرحله ی فیروزه کوبی است. بدنه اشیا می تواند از جنس  مسی برنجی، نقره یی، ورشویی و یا برنزی باشد  که ذرات و قطعات ریز سنگ فیروزه بر قسمتهایی از سطوح آن به فرم موزائیک در کنار هم قرار می گیرند. ساخت و طراحی این فرایند شامل سه مرحله ی اصلی است:

• ساخت بدنه :

زرگری شامل ساخت و آماده سازی شیء زیرساخت است که در دست استاد یا دستگاه خم، پرس می شود . در محصولات مرغوب باید هنگام انجام دادن این مرحله ضخامت سطوح ظرف یکسان باشد. همچنین زاویه ها و گوشه های شیئ باید یکسان باشد. برای ظروف کوچک ، فلز مورد نظر باید نازک و ظروف بزرگ ، ضخیم باشد تا در پرداخت نهایی فلز دچار آسیب زدگی نشود. پس از ساخته شدن فرم کلی شی زیرساخت، قسمتی را که باید فیروزه کوب گردد، مشخص نموده و اطراف آن را یک رشته قرار داده و لحیم می نمایند به قسمتی که اطراف فرم مورد نظر به اصطلاح دیواره ای، تا ارتفاعی دو تا سه میلی متر از سطح ظرف پیدا نماید. اینکار معمولاً بوسیله ی زرگر و گاهی بوسیله ی خود صنعتگر فیروزه کوب انجام میشود. در صورتیکه قسمت آماده شده برای فیروزه کوبی سطح زیادی را اشغال نماید و زمینه ی آن خالی به نظر برسد با رشته هایی از همان فلز نقوشی جزیی تر کوچکتر به شکل تزئینی داخل آن قرار داده مجدداً لحیم کاری می کنند.

• فیروزه کوبی :

قبل از هر چیز، صنعتگر فیروزه کوب خرده سنگهای فیروزه ی غیر قابل استفاده را از کارگاههای فیروزه تراشی و یا معادن فیروزه ی مشهد، نیشابور و دامغان خریداری می نماید. از آنجا که این خرده سنگها با مقادیری خاک و خرده سنگهای معمولی همراه می باشد ابتدا آنها را از ضایعات دیگر جدا و تمیز می نمایند. سپس خرده سنگهای فیرروزه را بر حسب اندازه از یکدیگر تفکیک و باصطلاح دانه بندی می کنند تا در ساخت هر محصول فیروزه کوب از قطعه فیروزه یی متناسب تر با سطح کار فیروزه‌کوبی استفاده بعمل آید. در مرحله ی بعد شی مورد نظر را گرم کرده (در حدود ۳۰ درجه C) و ضمن حرارت دادن روی قسمتهایی که باید فیروزه‍‌کوبی گردد «لاک گردوئی» می پاشند. در حالیکه هنوز لاک بر سطح شیئی نرم و مذاب بوده و حالت چسبندگی دارد مقداری از خرده سنگ های فیروزه که بر حسب اندازه ی لازم از قبل آماده شده روی کار قرار می دهند. سنگها باید طوری در کنار هم قرار گیرند که حتی الامکان فاصله ای بین آنها باقی نماند. به منظور پر کردن فواصل بین سنگهای فیروزه، حرارت را کمی افزایش می دهند. مقدار دیگری پودر لاک بر روی سنگها می پاشند تا زمانیکه لایه ی لاکی بصورت مذاب درآید. سپس با افزودن سنگهای ریزتر سعی می کنند تا سنگها کاملاً در کار جای بگیرند.

• پرداخت کاری :

مرحله ی اول

مرحله اول شامل پرداخت قسمتهای فلزی است که در کارگاه زرگری یا چرخکاری انجام شده و لایه ی کدر و تیره رنگی را که بر روی قسمتهای فلزی در حین عمل فیروزه‌کوبی ایجاد گردیده بوسیله ی ابزارهای دستی و یا تیغه ی چرخکاری از روی آن می زدایند و سپس این قسمتهای فلزی را پولیش می کنند تا شفاف شود و حالتی صیقلی پیدا کند.

مرحله ی دوم

مرحله دوم شامل پرداخت محصول فیروزه کوبی شده است که پس از پولیش قسمتهای فلزی شیئی مجدداً بکارگاه صنعتگر فیروزه‌کوب بازگشت داده می شود و در آنجا سطوح فیروزه‌کوبی شده را بوسیله ی روغن زیتون یا روغن کنجد پولیش می نمایند تا این قسمتها نیز شفاف و درخشان گردد.

ابزار و وسایل فیروزه کوب

فیروزه‌کوبی نیز مانند هر هنر دیگری نیاز به ابزار و وسایل مخصوص به خود دارد که در ادامه این ابزار را معرفی می کنیمو

•  قالب
• چکش
• دریل
• چراغ گاز
• چراغ بنزینی
• گاز انبر
• انبردست
• پنس
• منقاش
• لوله­ های مختلف فلزی
• سوهان
• سنگ سمباده

نکات مهم در فیروزه کوبی

در فیروزه کوبی، در درجه اول، نصب صحیح فیروزه بر روی فلز مهم است؛ به گونه­ ای که دارای قدرت کافی بوده و هنگام پرداخت قطعات فیروزه از آن جدا نشود. همچنین، هر چه ظرف فیروزه کوبی شده پرکارتر باشد و قطعات سنگ منظم­تر در کنار یکدیگر نصب شده باشد و فاصله­ ی زیادی در بین قطعات فیروزه دیده نشود، کار دارای ارزش هنری بیشتری است.

کاربرد فیروزه