صنایع دستی زنجان،سوغاتی های شگفت انگیز

1- صنایع دستی زنجان:مس و وسایل مختلف مسی

استان زنجان یکی از مراکز مهم مسگری در ایران است.شاید بتوان بعد از چاقو سازی،ظروف مسی را از مشهورترین صنایع دستی زنجان دانست.ظروف مسی تنوع بالایی دارند (حدود 60 نوع متنوع).از مشهورترین و پرکاربردترین صنایع دستی مسی زنجان می توان به قابلمه مسی،سینی مسی،دیگ های بزرگ،کاسه،مجمعه و انواع ظروف دکوری اشاره کرد.بازدید از کارگاه های مسگری زنجان به یکی از جاذبه های این شهر تبدیل شده است.

مسگری یکی از صنایع دیرینه ایران است که قدمتی هزارن ساله دارد.با وجود معادن مختلف مس در اطراف زنجان این شهر همیشه یکی از قطب های مسگری در کشور بوده است.

با توجه به ممنوعیت ساخت ظروف از طلا و نقره در دوران اسلامی،استفاده از فلز مس برای تهیه انواع ظروف رونق پیدا کرد.مس به علت شکل پذیری خوبی که داشت بسیار مورد توجه صنعتگران مختلف قرار گرفت.با استفاده از مس علاوه بر ظروف صنایع دستی دیگری تولید می شود که در ادامه به بیان آنها خواهیم پرداخت.اگر به صنعت مسگری علاقه مندید می توانید برای اطلاعات بیشتر همه چیز در مورد مسگری را مطالعه کنید.

2- هنرهای دستی زنجان : ملیله کاری

ملیله کاری هنری است که در بین مردم عادی کمتر شناخته شده است.چونکه یک هنر خاص است در بین اساتید نام آشناتر است. ملیله کاری هنر نمایی با فلز نقره است که با آن ظروف مختلفی ساخته می شود.اگر به این موضوع علاقه مندید می توانید مقاله همه چیز درمورد ملیله کاری را مطالعه نمایید.اما در ادامه به ملیله کاری زنجان بپردازیم.شهر اصفهان نیز به ملیله کاری شهره است اما ملیله کاری زنجان باکیفیت تر از اصفهان است.چرا که عیار نقره اصفهان بین 90 تا 95 در نمونه های مرغوب و در نمونه های ساده کمتر است اما عیار نقره زنجان 99.9% است. شاید به همین دلیل است که شورای جهانی صنایع دستی،استان زنجان را شهر جهانی ملیله لقب داده است.

3- چاقو سازی مشهورترین صنایع دستی زنجان

چاقوسازی زنجان جز مشهورترین و قدیمی ترین صنایع دستی و سوغاتیهای زنجان است.تاریخچه دقیق هنر و صنعت چاقوسازی دقیقا مشخص نیست.اما طبق اسناد تاریخی در قرن دهم هجری نیز شهر زنجان مرکز چاقو سازی،شمشیر و قمه بوده است. به علت ویژگی خاص چاقوی زنجان از نظر ظرافت،برش و تنوع بالا،باکیفیت ترین چاقوی کشور و یا حتی جهان چاقوهای دست ساز زنجان هستند.چاقوسازی در بین صنایع دستی زنجان رتبه اول را دارد و طبق آمار سال 98 حدود 10 هزار نفر به صورت مستقیم در این صنعت مشغول به کار هستند.بدنه اصلی چاقو ها معمولا از آهن و استیل ساخته می شود اما دسته های آن را با مواد مختلفی مانند سنگ های قیمتی،عاج،جواهرات و غیره تزئین می کنند.چاقوهای ساخت زنجان با در نظر گرفتن کاربرد آنها به دسته های مختلفی تقسیم می شوند مانند:انواع چاقو های ضامن دار،چاقوهای میوه خوری،چاقوهای کشاورزی،باغبانی،قصابی،سلاخی،انواع ساتورها و غیره.تنوع چاقوها بسیار زیاد است.

4- چاروق دوزی،هنر باستانی زنجان

چاروق یا چموش نوعی پاچوش قدیمی بدون پاشنه است که معمولا از جنس چرم خام است که با بندها و تسمه های بلند به ساق پا بسته می شدند. از این نوع پاپوش ها معمولا چوپانان و افراد در دشت و بیابان از آن استفاده می کردند.چاروق های امروزی که در زنجان تولید می شوند دارای نوک عقابی برگشته هستند که تسمه و بند ندارند.امروز بانوان زنجانی از چاروق به عنوان روفرشی استفاده می کند که کمی پاشنه دارد و کف آن از چرم ساخته شده است.رویه چاروق های زنجانی از ابریشم و گلابتون درست می شود.

با توجه به یافته های باستان شناسان،قدمن هنر چاروق دوزی زنجان به دوره ساسانیان بر میگردد.جالب است بدانید زادگاه اصلی هنر چاروق دوزی ،شهر سلطانیه زنجان است.در گذشته این هنر به صورت انحصاری متعلق به شهر  زنجان بوده است.

5- قلمزنی روس مس،هنر دستی صنعت کاران زنجان

قلمزنی در واقع یک نوع حکاکی ظریف روی فلزاتی از قبیل طلا،نقره و مس است.پیشنیه این هنر را به دوران سکاها از اقوام اولیه آریایی نسبت داده اند.

این هنر در واقع متعلق به خنرمندان خطه خراسان و شرق ایران بوده است.ولی با توجه به جنگ ها و کوچ ها اجباری این هنرمندان به سایر شهرهای ایران از جمله تبریز،زنجان،بروجرد،همدان و همچنین موصل عراق این هنر به سایر شهرها نیز راه پیدا کرد.در حقیقت این هنرمندان خراسانی بودند که قلمزنی را در زنجان رواج دادند.به دلیل فراوانی و کاربرد مس در زنجان بیشتر قلمزنی بر روی مس،رونق دارد.معمولا ظروف مسی کاربردی و دم دستی کمتر دارای نقوش قلمزنی هستند و از هنر بیشتر برای ظروفی که جنبه تزئینی دارند استفاده می شود.

6- فرش بافی و جاجیم بافی

فرش بافی و قالی بافی جز صنایع دستی اکثر مناطق کشور است.و این هنر در شهرهای مختلفی رونق دارد.در معرفی صنایع دستی زنجان،حتما قالی بافی و جاجیم بافی جای خواهد گرفت.جاجیم محصولی شبیه گلیم اسن که از پشم تابیده بافته می شود.از مراکز مهم تولید جاجیم استان های اردبیل و زنجان زا می توان نام برد.جاجیم ها معمولا به رنگ های ساده و روشن بافته می شوند.اما فرش بافی و قالی بافی نیز در استان زنجان قدمت طولانی دارد.درصد قابل توجهی از سهم صادرات فرش ایران به استان زنجان تعلق می گیرد.طبق آمارهای مراکز رسمی کشور در سال حدود 60 هزار تخته فرش دستباف در این استان بافته می شود.بیدگنه نام یکی از فرش های خاص استان زنجان ات که دارای طرح مخصوص بخود است. این فرش را در بازار به علت کمیابی بسختی می توان پیدا کرد.

7- سفالگری

شاید بتوان سفالگری را یکی از صنایع  دستی، جهانی دانست که در بسیاری از مناطق مختلف دنیا رواج دارد.قدمت سفالگری در زنجان با توجه به اسناد تاریخی به دوران بسیار دور بر می گردد.به علت کاربردی بودن،این هنرهنوز هم پابرجاست و از ظروف سفالی در زندگی روزمره استفاده می شود.

8- رنگرزی

در مورد اینکه از چه زمانی رنگرزی در زنجان پدید امد اطلاعات دقیقی در دسترس نیست اکا این اطمینان وجود دارد که هنر رنگرزی ارتباط مستقیمی با قالی بافی دارد.بدین صورت که قالی بافان برای اجرای طرح های و رنگ های مختلف احتیاج به نخ هایی با رنگ های مختلف داشتند.اسناد تاریخی به دست آمده نشان می دهد که زنجانی ها از گذشته کار رنگرزی نخ های فرش را خود انجام می دادند.آنها با رنگ ها طبیعی مانند گردو،انار انواع گیاهان طبیعی و ترکیب هنرمندانه آنها رنگ های جذابی خلق می کردند.در حال حاضر به علت وجود رنگ های شیمیایی،هنر رنگرزی صنعتی بسیار کم رنگ شده است اما هنوز هم در زنجان کارگاههای در این زمینه وجود دارد.

9-تذهیب

در ادبیات فارسی معادلی برای کلمه تذعیب وجود ندارد و شاید نزدیک ترین کلمه که بتوان برای آن پیدا کرد،طلاکاری یا زراندود است.

هنر تذعیب در واقع نوعی نقاشی است که برای تزئین قرآن،شعر و تابلو های خوشنویسی استفاده می شود.خیلی هاا اعتقاد دارند که تذهیب یک هنر عربی است اما در حقیقت ریشهاین هنر به دوران ساسانی برمی گردد.در گذشته برای تذهیب فقط از رنگ مشکی و خطوطی با آب زر استفاده می شد.صنایع دستی تذهیب در زنجان با وجود استادانی بنام هنوز هم پا برجاست.برای مطالعه بیشتر می تواندی مقاله همه چیز در مورد هنر تذهیب را مطالعه کنید.

10- گیوه زنجان

گیوه بافی هنری 1500 ساله در شهر زنجان است.گیوه نوعی پاپوش و کفش سنتی است که بیشتر در مناطق کردنشین کشور شهرت دارد.اما یکی از صنایع دستی زنجان نیز گیوه است.تولید گیوه توسط دو نفر انجام می شود .گیوه باف و گیوه دوز.

گیوه دوزی معمولا توسط زنان انجام می شود آنان رویه گیوه را می بافتند و گیوه دور رویه را به کفی متصل می کند.در زنجان بیشتر گیوه دوزی نخی و ابریشمی رواج دارد.

در پایان

مجموعه مارسین به عنوان یک فروشگاه صنایع دستی سعی دارد با معرفی صنایع دستی شهرهای مختلف کشور این امکان را به مخاطبان خود بدهد که انتخاب هوشمندانه تر و راحت تری داشته باشند.اگر در لیست صنایع دستی زنجان موردی وجود دارد که در این مقاله بدان اشاره نشد با آن را در کامنت با ما در میان بگذارید.